Ekstradicija predstavlja institut krivičnog prava iz oblasti međunarodne krivičnopravne pomoći, koji podrazumeva izručenje osuđenog ili okrivljeniog lica od strane nadležnih organa jedne države drugoj državi, u cilju da se pred nadležnim organima države kojoj se konkretno lice izručuje vodi ili nastavi već započeti krivični postupak ili da se prema njemu izvrši izrečena krivična sankcija.
Sistem regulisanja ekstradicije koji se primenjuje u našoj državi karakteriše podeljena nadležnost u ekstradikcionom postupku, gde sud svojom odlukom utvrđuje da li su ispunjeni uslovi za ekstradiciju, dok samu odluku o izdavanju ili neizdavanju konkretnog osuđenog ili okrivljenog lica donosi miniatsr nedležan za poslove pravosuđa.
Vršenje međunarodne pravne pomoći
Zakon o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima propisuje da se međunarodna pravna pomoć pruža u postupku koji se odnosi na krivično delo koje u trenutku kada je zatražena pomoć spada u nadležnost suda države molilje, kao i u postupku koji je pokrenut pred organima uprave za delo koje je kažnjivo prema zakonodavstvu države molilje ili zamoljene države, u slučaju kada odluka upravnog organa može da predstavlja osnov za pokretanje krivičnog postupka.
Međunarodna pravna pomoć pruža se i po zahtevu Međunarodnog suda pravde, Međunarodnog krivičnog suda, Evropskog suda za ljudska prava i drugih međunarodnih institucija koje su osnovane međunarodnim ugovorom koji je potvrdila Republika Srbija.[1]
Zahtev za pružanje međunarodne pravne pomoći
Zahtev za pružanje međunarodne pravne pomoći podnosi se u vidu zamolnice, čiji je sadržaj i dostavljanje regulisano Zakonom o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima .
Zamolnica sadrži naziv organa koji je sačinio zamolnicu, naziv organa kome se zamolnica upućuje, pravni osnov za pružanje međunarodne pravne pomoći, oznaku krivičnog predmeta, zakonski naziv krivičnog dela, tekst zakonske odredbe i opis činjeničnog stanja, opis radnje međunarodne pravne pomoći koja se traži i razlog za podnošenje zamolnice, podatke o državljanstvu i druge lične podatke lica za koje se traži međunarodna pravna pomoć, svojstvo lica u postupku, kao i druge posatke koji mogu biti od značaja za postupanje po zamolnici. [2]
Uz zamolnicu se prilaže i prateća dokumentacija koja obuhvata sredstva za utvrđivanje istovetnosti osuđenog ili okrivljenog (tačan opis, fotografija,otisci prstiju),uverenje ili drugi posaci o državljanstvu okrivljenog ili osuđenog, odluka o pokretanju krivičnog postupka, optužnica, odluka o pritvoru ili presuda, navođenje dokaza o postojanju osnovane sumnje.[3]
Zamolnica se, pod uslovom reciprociteta, dostavlja inostranom organu preko ministarstva nadležnog za poslove pravosuđa, a u hitnim slučajevima može se dostaviti i posredstvom Međunarodne organizacije kriminalističke policije (INTERPOL). [4]
Pretpostavke za pružanje međunarodne pravne pomoći
Prema nadležnosti organa za ocenu ispunjenosti pretpostavki, pretpostavke za pružanje međunarodne pravne se mogu podeliti u dve grupe:
I Pretpostavke o čijoj ispunjenosti odlučuje nadležni pravosudni organ:
- da krivično delo povodom kojeg se zahteva pružanje međunarodne pravne pomoći predstavlja krivično delo po zakonu Republike Srbije;
- da za isto krivično delo nije pravnosnažno okončan postupak pred domaćim sudom, odnosno da krivična sankcija nije u potpunosti izvršena;
- da krivično gonjenje, odnosno izvršenje krivične sankcije nije isključeno zbog zastarelosti, amnestije ili pomilovanja;
II Pretpostavke o čijoj ispunjenosti odlučuje ministar nedležan za prevosuđe:
- da se zahtev za pružanje međunarodne pravne pomoći ne odnosi na političko krivično delo ili delo povezano sa političkim krivičnim delom, odnosno na krivično delo koje se sastoji isključivo u povredi vojnih dužnosti;
Izuzetno, međunarodna pravna pomoć će biti pružena povodom krivičnog dela protiv međunarodnog humanitarnog prava za koje ne nastupa zastarelost;
- da pružanje međunarodne pravne pomoći ne bi povredilo suverenitet, bezbednost, javni poredak ili druge interese od suštinskog značaja za Republiku Srbiju.[5]
IZRUČENJE OKRIVLJENOG ILI OSUĐENOG STRANOJ DRŽAVI
Zakon o pružanju međunarodne pomoći u krivičnim stavarima propisuje da se izručenje okrivljenog ili osuđenog stranoj državi može dozvoliti radi vođenja krivičnog postupka za delo za koje se prema zakonu Republike Srbije i zakonu države molilje može izreći kazna zatvora od godinu dana ili teža kazna.
Izručenje se može dozvoliti i radi izvršenja krivične sankcije koju je sud države molilje izrekao za krivično delo za koje se prema zakonu Republike Srbije i zakonu države molilje može izreći kazna zatvora od godinu dana ili teža kazna, i ako je osuđenom izrečena kazna zatvora u trajanju od najmanje četiri meseca.[6]
Pretpostavke za izručenje
Pored pretpostavki za pružanje međunarodne pravne pomoći, izručenje je moguće samo ako su ispunjene i sledeće pretpostavke:
- da lice čije se izručenje zahteva nije državljanin Republike Srbije;
- da delo povodom kojeg se zahteva izručenje nije izvršeno na teritoriji Republike Srbije, protiv nje ili njenog državljanina (nemogućnost primene teritorijalnog i realnog principa važenja krivičnog zakonodavstava);
- da se protiv istog lica u Republici Srbiji ne vodi krivični postupak zbog krivičnog dela povodom kojeg se zahteva izručenje;
- da po domaćem zakonu postoje uslovi za ponavljanje krivičnog postupka za krivično delo povodom kojeg se zahteva izručenje lica protiv kojeg je pravnosnažno okončan postupak pred domaćim sudom;
- da je utvrđena istovetnost lica čije se izručenje zahteva;
- da ima dovoljno dokaza za osnovanu sumnju odnosno da postoji pravnosnažna sudska odluka da je lice čije se izručenje traži učinilo krivično delo povodom kojeg se zahteva izručenje;
- da država molilja da garancije da će u slučaju osude u odsustvu postupak biti ponovljen u prisustvu izručenog lica;
- da država molilja da garancije da smrtna kazna koja je propisana za krivično delo povodom kojeg se zahteva izručenje neće biti izrečena, odnosno izvršena;[7]
Postupak pred istražnim sudijom
Ministarstvo nadležno za pravosuđe dostavlja zamolnicu sudu na čijem području boravi ili se zatekne lice čije izručenje se zahteva. Ako zamolnica sadrži sve potrebne elemente i praćena je potrebnom dokumentacijom, istražni sudija će izdati naredbu za dovođenje lica čije izručenje se zahteva.[8]
Kada se radi o pritvoru u okviru redovnog ekstradicionog postupka, istražni sudija može odrediti pritvor nakon saslušanja ako postoje okolnosti koje ukazuju da će se lice čije izručenje se zahteva sakriti ili pobeći u cilju ometanja postupka odlučivanja o zamolnici ili sprovođenja izručenja ili, alternativno, ako postoje okolnosti koje ukazuju da će lice čije izručenje se zahteva ometati prikupljanje dokaza u postupku izručenja ili u krivičnom postupku pred sudom države molilje.
Pritvor može trajati najduže do izvršenja odluke o izručenju, ali ne duže od godinu dana od dana pritvaranja lica čije izručenje se zahteva. Po isteku svaka dva meseca od pravnosnažnosti rešenja o određivanju pritvora sud po službenoj dužnosti ispituje da li postoje razlozi za produženje ili ukidanje pritvora.[9]
Kada se radi o pritvoru po osnovu zahteva za pritvaranje pre donošenja zamolnice, nadležni organ države molilje može podneti zahtev za pritvaranje pre donošenja zamolnice, i to neposredno domaćem pravosudnom organu ili policiji, preko ministarstva nadležnog za pravosuđe ili preko Međunarodne organizacije kriminalističke policije (INTERPOL).
U tom slučaju policija lišava slobode lice na koje se zahtev odnosi i sprovodi ga istražnom sudiji, koji nakon saslušanja dovedenog lica može odrediti pritvor.
Postupak pred vanpretresnim većem
Istražni sudija, nakon ispitivanja pretpostavki za izručenje dostavlja spise vanpretresnom veću koje se sastoji od trojice sudija.
Ako vanpretresno veće utvrdi da nisu ispunjene pretpostavke koje se odnose na pružanje međunarodne pravne pomoći i pretpostavke za izručenje, doneće Rešenje o odbijanju izručenja, koje će bez odlaganja dostaviti neposredno višem sudu.
Nakon saslušanja javnog tužioca i branioca lica na koje se ekstradicija odnosi, neposredno viši sud će potvrditi, ukinuti ili preinačiti rešenje o odbijanju izručenja.
Kada rešenje o odbijanju izručenja postane pravnosnažno, dostavlja se ministru nadležnom za pravosuđe, koje o tome obaveštava državu molilju.[10]
Postupak pred ministrom
Postupak pred ministrom nadležnim za pravosuđe ne sprovodi se po automatizmu, već jedino ako je sud doneo rešenje o ispunjenosti pretpostavki za izručenje.
Nakon što je ministru dostavljeno rešenje o ispunjenosti pretpostavki za izručenje, on može doneti rešenje kojim dozvoljava ili ne dozvoljava izručenje.
Kada se radi o rešenju kojim se dozvoljava izručenje, ministar u takvom rešenju može postaviti dodatne uslove za realizaciju ekstradikcije, odnosno izručenje može usloviti nemogućnošću da lice bude krivično gonjeno, podvrgnuto izvršenju krivične sankcije ili reekstradovano trećoj državi za krivično delo izvršeno pre izručenja koje nije predmet izručenja, osim ako se lice izričito odreklo ovih garancija.[11]
Kada se radi o rešenju kojim se ne dozvoljava izručenje, takvo rešenje ministar donosi ako nisu ispunjene pretpostavke za pružanje međunarodne pravne pomoći.
Konkretno, iako je sud predhodno doneo rešenje o ispunjenosti pretpostavki za izručenje, ministar neće dozvoliti ekstradiciju ako se izručenje zahteva u odnosu na političko krivično delo ili krivično delo povezano sa političkim krivičnim delom odnosno na krivično delo koje se sastoji isključivo u povredi vojnih dužnosti, ako bi ekstradicija povredila suverenitet, bezbednost, javni poredak ili druge interese od suštinskog zanačaja za Republiku Srbiju, kao i ako u postupku suđenja u odsustvu lica na koje se ekstradicija odnosi nisu bile ispunjene garancije pravičnog suđenja.[12]
Izvori:
[1] Zakon o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima (“Sl. glasnik RS“ , br. 20/2009)
http://www.paragraf.rs/propisi/zakon_o_medjunarodnoj_pravnoj_pomoci_u_krivicnim_stvarima.html
[1] Član 3 Zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima (“Sl. glasnik RS“ , br. 20/2009)
[2] Član 5 Zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima (“Sl. glasnik RS“ , br. 20/2009)
[3] Član 15 Zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima (“Sl. glasnik RS“ , br. 20/2009)
[4] Član 6 Zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima (“Sl. glasnik RS“ , br. 20/2009)
[5] Član 7 Zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima (“Sl. glasnik RS“ , br. 20/2009)
[6] Član 13 Zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima (“Sl. glasnik RS“ , br. 20/2009)
[7] Član 16 Zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima (“Sl. glasnik RS“ , br. 20/2009)
[8] Član 18 Zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima (“Sl. glasnik RS“ , br. 20/2009)
[9] Član 22 Zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima (“Sl. glasnik RS“ , br. 20/2009)
[10] Član 28 Zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima (“Sl. glasnik RS“ , br. 20/2009)
[11] Član 32 Zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima (“Sl. glasnik RS“ , br. 20/2009)
[12] Član 33 Zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima (“Sl. glasnik RS“ , br. 20/2009)
Autor teksta: Snežana Andrejević.
*Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Law bloggers / Pravni blogeri, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda, ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu.
Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i Krivičnog zakonika).
Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Snežana Andrejević.
ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.