Svi smo se sigurno, u nekom periodu vremena, našli u situaciji da ne možemo platiti neki račun, da li zbog nedostatka novca, nedostavljanja računa ili čak gubitka istog, te nam se sigurno dešavalo da isti račun platimo dva puta ili izmirimo obavezu po računu koja je odavno zastarjela, odnosno koju više nismo u obavezi da platimo.
Zastarjelost kao pravni institut, predstavlja protek vremena u kojem imalac nekog prava nije vršio svoje pravo u okviru zakonom predviđenog vremena, uslijed čega gubi mogućnost da svoje pravo ostvari prinudnim putem.
U konkretnom slučaju, to znači da povjerilac, s obzirom da na vrijeme nije iskoristio svoju zakonsku mogućnost naplate određenog duga, gubi pravo na prinudnu isplatu istog, putem tužbe ili prijedloga za izvršenje, pred nadležnim sudom.
U današnje vrijeme se posebno javila potreba da se fizička i pravna lica upoznaju sa svojim pravima u slučajevima tužbi od strane javnih i privatnih preduzeća koji pružaju telekomunikacione, komunalne i druge usluge. Takva preduzeća, koristeći se svojim superiornim položajem, često podnose tužbe ili prijedloge za izvršenja na osnovu već plaćenih ili zastarjelih računa, a građani, ne znajući da se radi o zastarelosti istih, izmiruju navedene obaveze, obično prinuđeni pod prijetnjom prekida snadbjevanja ili isključenja iz sistema pružanja datih usluga.
Šta uraditi u situaciji kada dobijete opomenu pred utuženje ili neko obavještenje da ste dužni platiti neki dug koji je nastao prije nekoliko godina?
Prije svega, zastarjelost naplaćivanja i potraživanja naknada po neplaćenim računima regulisana je Zakonom o obligacionim odnosima[1], po kojem potraživanja po računima za isporučenu električnu i toplotnu energiju, plin, vodu, čistoću, radio i televizijska potraživanja, potraživanja pošte, telegrafa, upotrebe telefona zastarjevaju u roku od godinu dana. Rok za zastarjelost počinje teći od dana kad ste prema računu bili dužni platiti naznačeni iznos i važi za svaki račun posebno. Dakle, ako ste dobili račun za struju za april mjesec 2017. godine, a u računu je naznačeno da isti trebate izmiriti do 15. maja, tada zastarjelost počinje teći od prvog narednog dana, dakle od 16. maja. U konkretnom slučaju, zastarjelost potraživanja prema računu nastupiće tek 16. maja 2018. godine. Ukoliko vas povjerilac u tom roku ne pozove da platite navedeni račun, više ga niste ni dužni platiti, jer je zastareo.
Potrebno je napomenuti i da se, prema Zakonu o izvršnom postupku RS[2], računi za cijenu komunalnih usluga isporuke vode, toplotne energije i odvoza smeća, smatraju vjerodostojnim ispravama na osnovu kojih se može odrediti izvršenje, bez prethodnog podnošenja tužbe radi utvrđivanja potraživanja.
Ukoliko se desi da vam komunalno preduzeće pokrene izvršni postupak pred sudom radi prinudnog izvršenja obaveze koja je zastarjela, i sud odredi takvo izvršenje, u tom slučaju potrebno je pismenim prigovorom na rješenje o izvršenju, istaći zastrajelost datog potraživanja i dostaviti ga sudu, na osnovu čega će sud izvršni postupak obustaviti. Na taj način se sakcioniše povjerilac, u ovom slučaju, komunalno i drugo preduzeće koje pruža usluge gradjanima, koji na vrijeme nije brinuo o svojim potaživanjima. Ali, ukoliko ne podnesete prigovor zastare u postupku sudske naplate izvršenja, sud će ipak provesti izvršni postupak, jer on ne pazi na institut zastarjelosti po službenoj dužnosti, već samo po prigovoru stranke.
U pogledu zastare potraživanja uopšte, zakon je predvidio mogućnost zastoja i prekida zastrajevanja. Zastoj zastrajevanja[3] se javlja kad zastarjelost ne teče iz određenih razloga predviđenih zakonskim propisima, a prekid zastrajevanja[4] je situacija kad se tok zastrajelosti prekida iz određenih razloga. Razlika izmedju zastoja i prekida zastarjelosti je u tome što kod zastoja, nakon otklanjanja uzroka zastrajelosti rok za istu počinje ponovo teći, ali se do tada proteklo vrijeme uračunava u rok, dok kod prekida zastrajelosti, rok za istu počinje teći ponovo, a vrijeme do tada proteklo se ne uračunava u zakonom određeni rok za zastrajelost. Zastoj zastrajevanja u pogledu neizmirenih obaveza prema komunalnim i drugim potraživanjima javlja se u slučajevima kada povjerilac nije u mogućnosti zbog nesavladivih prepreka da sudskim putem zahtjeva ispunjenje obaveze [5] dok se prekid zastrajevanja javlja u situacijama kad dužnik prizna dug, podizanje tužbe ili bilo koja radnja preduzeta pred nadležnim organima u cilju naplate potraživanja. Dakle prekid zastarjevanja nastaje samo ukoliko povjerilac preduzme određene radnje usmjerene na ispunjenje obaveze pred sudom ili drugim nadležnim organom. Slanje opomena, odnosno pismeno ili usmeno, pozivanje dužnika da ispuni datu obavezu, nije dovoljno za prekid zastrajevanja, tako da se komunalno i drugo preduzeće ne može pozvati na to pred sudom, prilikom isticanja prigovora zastrajelosti od strane dužnika. Tako da ukoliko dobijete pismenu opomenu za plaćanje zastrajelog potraživanja po navedenim osnovama, potrebno je da napišete pismeni odgovor preduzeću u kojem ističete prigovor zastrajelosti.
Međutim, ukoliko se desi da dužnik izmiri zastarjelu obavezu, ne može tražiti vraćanje uplaćenog, čak i u slučaju da nije znao da je njegova obaveza zastrajela. [6] Ta mogućnost prema zakonu postoji samo ako je zadržao pravo da traži vraćanje ili ako je platio da bi izbjegao prinudu. U ovom drugom slučaju, sud će obavezati davaoca usluge da vrati ono što je dužnik platio na ime zastrajele obaveze (jer nije znao da je ista zastarjela ili nije uputio prigovor zastarjelosti sudu) ako je bio prinuđen da plati tu obavezu pod prijetnjom iskuljučenja iz procesa snadbjevanja uslugom (isključenje iz snadbjevanja električnom energijom, vodom i sl.)
U svakom slučaju, prilikom dobijanja opomene za plaćanje od komunalnog ili drugog preduzeća, dobro provjerite da li ste i dalje dužni da navedenu obavezu izvršite, i u tom slučaju obavezno se posavjetujte sa stručnim licem ili institucijom koja pruža takve vrste pomoći.
IZVORI I LITERATURA:
Zakon o obligacionim odnosima („Službeni list SFRJ“ broj 29/78 od 26.5.1978. godine)
[1] Član 378. Zakona o obligacionim odnosima („Službeni list SFRJ“ broj 29/78 od 26.5.1978. godine)
[2] „Službeni glasnik RS“ broj 59/03, 85/03, 64/05, 118/07, 29/10, 57/12 i 67/13.
[3] Član od 381-386. ZOO
[4] Član od 387-393. ZOO
[5] Član 383. ZOO.
[6] Član 211. ZOO.
Autor teksta: Jelena Grulović.
*Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Law bloggers / Pravni blogeri, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda, ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu.
Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i Krivičnog zakonika).
Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Jelena Grulović.
ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.