Pravni blog

Pravni blog, Studentska stanica

RAD VAN RADNOG ODNOSA I DEO – PRIVREMENI I POVREMENI POSLOVI

/

Prema Zakonu o radu[1], poslodavac može za obavljanje poslova koji su po svojoj prirodi takvi da ne traju duže od 120 radnih dana u kalendarskoj godini da zaključi Ugovor o obavljanju privremenih i povremenih poslova sa: nezaposlenim licima; zaposlenom koji radi nepuno radno vreme – do punog radnog vremena; korisnikom starosne penzije; licem koje je član studentske ili omladinske zadruge u skladu sa propisima o zadrugama. Karakteristike Ugovora o privremenim i povremenim poslovima  Glavna karakteristika privremenih i povremenih poslova jeste da oni predstavljaju rad van radnog odnosa, te da lica koja zaključuju ovakve Ugovore nemaju svojstvo zaposlenih jer ne zasnivaju radni odnos. To u praksi znači da se u pogledu prava, obaveza i odgovornosti ugovornih strana, kao što su recimo postojanje razloga za otkaz, imaju primenjivati samo odredbe Ugovora o privremenim i povremenim poslovima, a ne odredbe Zakona o radu, imajući u vidu upravo činjenicu da ovo predstavlja rad van radnog odnosa i da lica koja taj rad obavljaju nemaju status zaposlenog lica. Druga karakteristika jeste da su ovakvi poslovi, kao što im i sam naziv govori, vremenski ograničeni i ne mogu trajati duže od 120 radnih dana u kalendarskoj godini. To u praksi znači da recimo ja, mogu u toku jedne kalendarske godine da zaključim Ugovor o obavljanju privremenih i povremenih poslova u trajanju od 120 radnih dana za posao npr. branja malina, a da po isteku tih 120 dana, mogu u istoj kalendarskoj godini da zaključim nov Ugovor o obavljanju privremenih i povremenih poslova za npr. skupljanje šljiva. Dakle, zakonsko ograničenje od 120 radnih dana je vezano za obavljanje jednog konkretnog posla. Ugovor o privremenim i povremenim poslovima mora biti zaključen u pismenoj formi i obavezno mora sadržati sledeće elemente: vrsta i opis poslova koji su predmet ugovora, trajanje tj. period na koji se ugovor zaključuje (ne može biti duže od 120 radnih dana u toku kalendarske godine), mesto i način izvršenja posla, visinu naknade za obavljeni rad, uplatu doprinosa za  obavezno socijalno osiguranje i otkazni razlozi. Može se ugovoriti i naknada za dolazak i odlazak sa rada, kao i naknada za ishranu u toku rada, ali to nije obaveza, već samo mogućnost, te zavisi od poslodavca do poslodavca. Bitna karakteristika ovih Ugovora jeste i da se oni mogu zaključivati samo za one poslove za koje ne postoji stalna potreba kod poslodavca i koji nisu predviđeni sistematizacijom kod poslodavca kao stalna radna mesta. Dakle to mogu biti npr. berba voća, poslovi u poljoprivredi, rad u kafićima i restoranima preko leta, rad na ski stazama u toku sezone i sl. Kod ovakvih Ugovora, takođe postoji zakonska obaveza plaćanja poreza i doprinosa[2] i to na sledeći način: u osiguranike zaposlene smatraju se i lica koja u skladu sa Zakonom obavljaju privremene i povremene poslove, ako nisu osigurana po drugom osnovu; kao i lica koja obavljaju privremene i povremene poslove preko omladinske zadruge, a imaju navršenih 26 godina, odnosno bez obzira na godine života ako nisu na školovanju; prijavu na obavezno penzijsko i socijalno osiguranje podnosi poslodavac, odnosno studentska zadruga koja se smatra poslodavcem; vreme koje neko lice provede na privremenim i povremenim poslovima, kao i vreme provedeno na obavljanju privremenih i povremenih poslova preko zadruge za koje je plaćen doprinos, računa se u staž osiguranja; obaveznik uplate doprinosa je poslodavac odnosno zadruga; osnovica za obračunavanje doprinosa jeste ugovorena naknada u Ugovoru[3]; Naknadakoju na osnovu ugovora o privremenim i povremenim poslovima ostvaruju lica koja nisu starija od 26 godina života i nalaze se na školovanju u ustanovama srednjeg, višeg ili visokog obrazovanja, ima tretman ostalih prihoda, što prema Zakonu o porezu na dohodak građana znači da se na tu naknadu plaća porez na dohodak od 20%[4]. Obaveznik plaćanja tog poreza jeste fizičko lice koje tu naknadu prima. U praksi su vrlo česte zloupotrebe instituta privremenih i povremenih poslova od strane poslodavaca. Vrlo često se dešava da poslodavci zaključuju ovakve Ugovore za poslove koji su kod njih Pravilnikom o sistematizaciji radnih mesta definisani unapred i za koje se zna da postoji stalna potreba. Ovo iz razloga što ne postoji obaveza davanja godišnjih odmora niti naknade za nekorišćenje istih, ne postoji obaveza davanja slobodnih dana, kao i pravo na porodiljsko odsustvo i odsustvo radi nege deteta i slično. Imajući u vidu tu činjenicu, očekuje se da će se novim izmenama Zakona o radu, odredbe koje se tiču privremenih i povremenih poslova dopuniti i precizirati u cilju zaštite lica koji iste obavljalju. Izvori: [1] član 197. Zakona o radu http://paragraf.rs/propisi/zakon_o_radu.html [2] član 11. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju http://www.paragraf.rs/propisi/zakon_o_penzijskom_i_invalidskom_osiguranju.html [3] Zakon o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje http://www.paragraf.rs/propisi/zakon_o_doprinosima_za_obavezno_socijalno_osiguranje.html [4] član 85. Zakona o porezu na dohodak građana http://www.paragraf.rs/propisi/zakon_o_porezu_na_dohodak_gradjana.html AUTOR TEKSTA: Jovana Joksimović, advokatski pripravnik *Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Law bloggers / Pravni blogeri priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda,  ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu. Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i  Krivičnog zakonika). Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Jovana Joksimović, advokatski pripravnik. ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.

Građansko pravo, Pravni blog

ODGOVORNOST ZBOG PRAVNIH NEDOSTATAKA STVARI

/

Pojam pravnog nedosatka stvari Kod teretnih ugovora, obe ugovorne strane vide zadovoljenje nekog svog interesa. S tim u vezi, prenosilac, u njima, ima dvostruku obavezu: obavezu prenosa državine i obavezu prenosa prava. Što znači da sama predaja stvari, koja je predmet konkretnog ugovornog odnosa, nije dovoljna. Sam faktički prenos stvari, mora da prati i adekvatan prenos prava na njoj. Prenosilac je u obavezi da garantuje pribaviocu da preneto pravo postoji i da nema pravnih smetnji za njegovu upotrebu. Drugačije rečeno, on treba da odgovara za postojanje i naplativost prenetog prava, odnosno za veritet i bonitet. U slučaju da se pokaže, da je u pitanju pravo koje uopšte ne postoji ili da nema odgovarajuću sadržinu (ima pravnih smetnji), tada je u pitanju stvar sa pravnim nedostatkom. Pravni nedostatak podrazumeva činjenicu da treća lica imaju izvesna prava na stvar, koja isključuju, umanjuju ili ograničavaju pravo pribavioca. Ona uzurpiraju njegovo pravo na stvar, odnosno njegov pravni položaj u vezi sa stvari. Treća lica se mogu pozivati na to da imaju neka stvarna prava ili pravo potraživanja na prenetoj stvari (na primer: prodavac je prodao tuđu stvar, dakle stvar koja uopšte nije bila u njegovoj svojini ili stvar opeterećenu pravom službenosti, određenu parcelu zemljišta na kojoj postoji pravo prolaza vlasnika susednog zemljišta). Takođe, pravo pribavioca može biti uzurpirano ne samo putem određenih prava trećih lica, koja isključuju ili umanjuju njegovo pravo, već i putem ograničenja javnopravne prirode (na primer: zabrana gradnje na određenom zemljištu).[1] Potrebno je, međutim, da ta ograničenja pribaviocu nisu bila poznata, a da je prenosilac za njih znao ili je znao da se mogu očekivati, a nije ih saopštio pribaviocu.[2] Dakle, pribavilac je u toj situaciji savestan, a prenosilac nesavestan. U svakoj od ovih situacija, pribavilac, dakle, ili nije uopšte stekao pravo koje je trebalo da stekne ili ga je stekao u manjem obimu nego što je očekivao. Pravni nedostaci služe trećim licima kao osnov da pribavioca ometaju u korišćenju prava, da ga isključe u tome ili ograniče. Što znači da se nedostatak u pravu ispoljava kao premoć istovrsnog ili sličnog prava nekog trećeg nad pravom pribavioca.[3] I ta ’’pravna pobeda’’ trećeg lica nad pribaviocem se naziva evikcija. Samim tim i odgovornost zbog pravnog nedostatka stvari, možemo imenovati kao odgovornost za evikciju. Pojam i vrste evikcije Pod evikcijom treba prvenstveno razumeti činjenicu da je pribavilac izgubio državinu stvari na koju mu je pravo preneto, zato što ju je morao dati trećem licu koje je dokazalo da je njen vlasnik. Međutim, evikcija postoji i kada pribavilac zadrži stvar po nekom drugom pravnom osnovu, u odnosu na pravo koje mu prenosilac ustupa (na primer: dobio je stvar na poklon ili nasledio od pravog vlasnika, a prethodno mu je istu stvar predao prenosilac). Evikcija se može javiti još i kada pravna pretenzija trećeg lica ne dovede do oduzimanja državine stvari, već se ispoljava tako što pretendent na nju ima jedino pravo službenosti ili zakupa, koje je pribavilac dužan da trpi kao pravo koje je jače u odnosu na ono koje on ima. Ali, samo isticanje pravne pretenzije od strane trećeg lica protiv pribavioca, ne dovodi do evikcije. Isticanje jedino stvara opasnost da do evikcije dodje. Evikcija neće nastupiti tek tako. Da bi nastupila, potrebno je da se prethodno pokrenuti spor oko preimućstva sukobljenih prava okonča na štetu pribavioca, tj. da treće lice izađe iz spora kao pobednik. Dakle, evikcije nema, na primer, samim tim što je pribavilac predao stvar trećem licu, zbog toga što je ono vlasnik, već je potrebno da pribavilac to učini nakon prethodno okončanog spora u kome je treće lice dokazalo svoje vlasničko svojstvo. Ili na primer, evikcija neće nastupiti ako pribavilac samo obavesti prenosioca da ga treće lice ometa u korišćenju prava svojine isticanjem prava službenosti, već tek kada treće lice dokaže postojanje svog prava pred sudom u sporu. Od ovog pravila postoji jedan izuzetak u srpskom pravu. Naime, evikcija postoji i kada pribavilac, bez spora i bez obaveštavanja prenosioca, prizna osnovano pravo trećeg i ustupi mu stvar ili mu isplati izvesnu sumu novca da bi ovaj odustao od svog očiglednog prava.[4] S obzirom na to u kojoj meri je pravna pretenzija trećeg pogodila pravo pribavioca, razlikuju se potpuna i delimična evikcija. Potpuna evikcija postoji kada se pribavilac u potpunosti onemogućuje u koriščenju prava koje je, po osnovu ugovora, trebalo da stekne. To znači da da je treće lice dokazalo postojanje svog jačeg prava u odnosu na pravo pribavioca, i na taj način, njegovo pravo u potpunosti negira, apsorbuje, eliminiše, jednom rečju, isključuje pravo pribavioca. Na primer: u sporu pred sudom se utvrdi da je treće lice vlasnik kupljene stvari i da pribavilac uopšte nije ni stekao svojinu na njoj.[5] Delimična evikcija postoji kada pribaviočevo pravo nije u potpunosti isključeno pravom trećeg lica, nego je samo umanjeno ili ograničeno. Na primer: kada vlasnik izgubi državinu samo dela stvari usled postojanja suvlasništva trećeg lica ili kada je stvar opterećena pravom službenosti ili zakupa u korist trećeg lica.[6] Potrebno je istaći da je prenosilac taj koji ima obavezu da zaštiti pribavioca od opasnosti potpune ili delimične evikcije koja može doći od trećeg lica. Što znači da je on dužan da spreči, odnosno predupredi evikciju. Uslovi obaveze zaštite od evikcije Sama dužnost prenosioca pretpostavlja određene uslove. Prvi je da pribavilac mora biti pravno uzmeniren od nekog trećeg. Ovaj uslov biće ispunjen onda kada treće lice istakne određenu pravnu pretenziju koja pogađa pravo pribavioca. Pritom treba naglasiti da isticanje može biti učinjeno i mimo suda i tako dovesti do evikcije. Dakle, treće lice ne mora pokrenuti spor pred sudom, putem tužbe ili prigovora, i samo na taj način isključiti, umanjiti ili ograničiti pravo pribavioca. Jedino što mu je potrebno, kako bi uspeo u svojoj nameri, je da njegov zahtev bude očigledno osnovan, odnosno potkrepljen dokazima. Drugi uslov tiče se samog nedostatka stvari, koji mora postojati u vreme kada je ugovor između prenosioca i pribavioca zaključen, tj. u vreme kada je pribavilac trebao da stekne neko pravo povodom ugovora, pa ga nije stekao ili ga je stekao u nepotpunom obimu. Obaveza zaštite od evikcije

Krivično pravo, Pravni blog

UVREDA

/

Pojam koji se na prvi pogled čini kao da svi znaju šta ona predstavlja, iako većina ne bi znala kako da je definiše. Ni naše zakonodavstvo nema definiciju šta je uvreda. Ali je zato inkriminisana Krivičnim zakonikom, članom 170. Zakonom je jedino propisano da krivično delo uvrede čini onaj ko uvredi drugog. Uvreda se određuje kao sve što može da ima uvredljiv postupak. Uvredom se smatra svaka izjava ili ponašanje kojim se sa namerom omalovažava ili ponižava drugo lice (animus iniurandi), a omalovažavanje je potcenjivanje ili negiranje vrednosti koje čine čast jednog lica. I ugled i čast predstavljaju lična, nematerijalna dobra čoveka, a to su vrednosti koje čine deo ličnosti pojedinca. Čast predstavlja vrednosnu sliku kakvu imamo o sebi (subjektivna vrednosna ocena), a ugled je slika kakvu drugi imaju o nama (objektivna vrednosna ocena). Ovi pojmovi su moralne kategorije, te ne mogu da se lako odrede. U suštini, Zakonom se štiti  pravo čoveka na čast, odnosno da drugi poštuju njegovu ličnost. Zbog toga,ovo delo spade u krivična dela protiv časti i ugleda. Uvreda može da bude ostvarena na različite načine,kao: Verbalna uvreda-neposrednim usmenim kazivanjem (direktnim obraćanjem); Pisanim putem-upućivanje uvredljivih izraza u pismu; Uvreda simboličnim gestovima- pokazivanje pokretima; Realna uvreda(uvreda delom)- ponašanjem. Izjava ili ponašanje nekog lica su uvredljivi samo ako stvarno znače omaložavanje, ponižavanje ili potcenjivanje drugog lica.  Nije važno da li je neko želeo drugog da uvredi, nego se ceni objektivno da li takvo ponašanje ili izjava jesu ponižavajući po dostojanstvo drugog lica. Nije važno ni da li uvređeni to razume i shvata na uvredljiv način, jedino je sud pozvan da oceni da li je preduzeta radnja i uvredljiva. Ta ocena se čini na osnovu objektivnih kriterijuma, da se postupak može smatrati uvredljivim po opštem shvatanju, običajima i moralu u jednoj sredini. Da bi postojalo krivično delo uvrede, ona se mora odnositi na određeno lice, i nije bitno da li je izvršeno u prisustvu ili bez prisustva nekog lica, čak nije bitno ni da je to lice saznalo za uvredu ili nije, bitno je da je neko drugi saznao. Otuda je bitno da je uvreda u formi u kojoj je moguće da druga lica saznaju. Takođe, bitna je i namera. Postoji i pojam “retorzija uvrede”, a to je uzvraćena uvreda, odnosno provocirana uvreda, koju je lice uzvratilo licu koje ga je uvredilo. U tom slučaju, mogu obe strane biti kažnjene ili jedna strana da se kazni ili oslobodi od kazne. Nije od značaja koliki je broj međusobnih uvreda, niti da li su srazmerne, ni ko je prvi naneo uvredu. Kako se štiti čast u smislu poštovanja tuđeg dostojanstva, uvreda će postojati i kada se iznosi nešto što je istinito, a što može da znači ponižavanje drugog lica. U slučaju da je uvreda izneta u okviru ozbiljne kritike u naučnom, književnom ili umetničkom delu, u vršenju službene dužnosti, novinarskog poziva, političke delatnosti, u odbrani nekog prava ili zaštiti opravdanih interesa, a ne postoji namera omalovažavanja, isključena je kažnjivost. Postoji i “javna uvreda”, koja je učinjena putem štampe, radija, televizije ili dr.sredstava javnog informisanja ili sličnih sredstava ili na javnom skupu. Ona predstavlja teži oblik uvrede. Gonjenje za ovo delo se preduzima po privatnoj tužbi. Ako je delo učinjeno prema umrlom licu, gonjenje se preduzima po privatnoj tužbi bračnog druga ili lica koje je sa umrlim živelo u trajnoj vanbračnoj zajednici, srodnika u pravoj liniji, usvojioca, usvojenika, brata ili sestre umrlog lica. Izjave su obuhvaćene slobodom izražavanja mišljenja. Međutim, kao i svaka druga sloboda, ni ona nije bez ograničenja. Ona je ograničena pravima i slobodama drugih, kao i interesima zajednice. Dakle, sloboda izražavanja mišljenja ne podrazumeva i slobodu nanošenja uvreda, odnosno omalovažavanja drugih ljudi. “Ništa se ne zaboravlja sporije od uvrede, a ništa brže od dobročinstva”. Izvori:             http://paragraf.rs/propisi/krivicni_zakonik.html Autor teksta: Nataša Stančev. *Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Law bloggers / Pravni blogeri priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda,  ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu. Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i  Krivičnog zakonika). Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Nataša Stančev. ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.

Pravni blog, Privreda i preduzetništvo

ZAKON O NARODNOJ BANCI SRBIJE

/

Izmene i dopune pomenutog Zakona nastupile su 2015. godine, i to članom 86b[1] Zakona o izmenama i dopunama Zakona o Narodnoj banci Srbije koji se razmatrao pred Narodnom skupštinom Republike Srbije. Izmene i dopune[2] koje su bile razmatrane pred Skupštinom po osnovu člana 86b ticale su se: “Narodna banka Srbije, guverner, viceguverneri, direktor Uprave za nadzor i drugi zaposleni ne odgovaraju za štetu koja nastane u obavljanju poslova Narodne banke Srbije, osim ako se dokaže da nisu postupali u dobroj veri. Za štetu iz stava 1. ovog člana, zaposleni iz tog stava ne mogu odgovarati ni nakon prestanka radnog odnosa u Narodnoj banci Srbije, odnosno prestanka vršenja funkcije.” Sam Zakon o Narodnoj banci Srbije[3] (u daljem tekstu NBS) ima 98 članova(od kojih su neki zastareli, a neki obrisani u odnosu na pređašnji Zakon), u koliko izuzmemo samostalne članove koji se nalaze na kraju Zakona I koji se tiču upravo pređašnje pomenutih izmena I dopuna ovog Zakona. U članu 1[4] se izmedju ostalih osnovnih odredbi o tome šta uređuje ovaj Zakon I na šta se odnosi govori I o tome da za obaveze Narodne banke Srbije jemči Republika Srbija. Član 2[5] pruža informacije koje su od ključnog značaja za razumevanje NBS kao ustanove. Prema odredbama čl. 2 možemo reći da je NBS: Centralna banka Republike Srbije Samostalna I nezavisna u obavljanju funkcija utvrđenih ovim (I drugim) zakonom(ima) Podleže nadzoru Narodne skupštine I njoj odgovara za svoj rad NBS, njeni organi kao I članovi njenih organa prilikom obavljanja svojih funkcija ne primaju, niti traže uputstva od državnih organa I organizacija kao ni drugih lica. Možemo reći da se teži samostalnosti u radu NBS. Upravo ta samostalnost je zajemčena I ovim Zakonom. O tome podobnije govore I druge odredbe čl.2.[6] *Osnovni cilj Narodne banke Srbije je postizanje I održavanje stabilnosti cena. (čl.3 Zakona o NBS) Pored toga što Narodna banka Srbije teži ispunjenu I održavanju svog osnovnog cilja, ona takođe, ne dovodeći njega u pitanje teži očuvanju I jačanju stabilnosti finansijskog sistema. Fukcije NBS pobrojane su I objašnjenje u članu 4[7] Zakona, ukupan broj funkcija NBS koje su obuhvaćene ovim članom jeste 15. U daljem tekstu osvnućemo se na nekolicinu njenih funkcija. utvrđuje i sprovodi monetarnu i deviznu politiku upravlja deviznim rezervama izdaje i oduzima bankama dozvole za rad, vrši kontrolu boniteta i zakonitosti poslovanja banaka i obavlja druge poslove, u skladu sa zakonom kojim se uređuju banke (*U Republici Srbiji NBS je zadužena za izdavanje I oduzimanje dozvola za rad I vršenje drugih aktivnosti prema lizing kompanijama kao I u delatnosti osiguranja, dok se u nekim drugim državama ovakve vrste poslova sprovode od strane posebno organizovanih tela) obavlja poslove zaštite prava i interesa korisnika usluga koje pružaju banke, društva za osiguranje, davaoci finansijskog lizinga, društva za upravljanje dobrovoljnim penzijskim fondovima… Bitni podaci koji se vezuju za NBS pobrojani su u više članova ovog Zakona[8]. Upoznajemo se sa njima, jer da bi poslovanje NBS moglo da se shvati I obuhvati kao celina, podaci moraju biti obuhvatni. Narodna banka je pravno lice, ali postoji izuzetak premda se Narodna banka Srbije ne upisuje u registar pravnih lica. Sedište NBS nalazi se u Beogradu, ona ima svoj pečat ( koji sadrži oznake tj. obeležja Republike Srbije), I naravno ima svoj Statut. Statut NBS se objavljuje u “Službenom glasniku Republike Srbije”. Unutrašnja organizacija I druge pojedinosti utvrđuju se Statutom. NBS može obrazovati svoje filijale. U njenom sastavu nalazi se I posebna organizacija Narodna banka Srbije – Zavod za izradu novčanica i kovanog novca – Topčider. NBS rukovodi guverner Narodne banke Srbije imože imati od dva do četiri viceguvernera. *Organi Narodne banke Srbije upravo I jesu: Guverner Izvršni odbor Savet guvernera Narodne banke Srbije Guvernera narodne banke Srbije bira Narodna skupština RS na predlog predsednika. Guverner se bira na 6 godina, sa mogućnošću ponovnog izbora. Potencijali guverner mora ispuniti određene uslove, propisane Zakonom. Utvrđivanje I sprovođenje monetarne politike od strane NBS detaljno je opisano kroz članove, ali nekoliko zanimljivih članova su sledeći. Član 40[9] odnosi se na obavezne rezerve koje propisuje NBS I jedna njegova odredba glasi: Narodna banka Srbije utvrđuje visinu obavezne rezerve banaka propisivanjem stope obavezne rezerve, vrste depozita i drugih sredstava na koja se ta stopa primenjuje. Pored propisivanja stope obaveznih rezervi poslovnih banka NBS propisuje I referentnu kamatnu stopu, kao I druge kamatne stope, mere za održavanje likvidnosti banaka… U avgustu 2017. godine devizne rezerve Narodne banke Srbije iznosile su 10,3 milijardi evra[10], što je istovremeno predstavljalo I njihov porast u odnosu na mesec jul ove godine. Kada govorimo o tome šta čini devizne rezerve, odgovor na to pitanje pruža nam član 49[11] Zakona o Narodnoj banci Srbije, I on glasi: potraživanja Narodne banke Srbije u devizama na računima u inostranstvu hartije od vrednosti na računima Narodne banke Srbije u inostranstvu specijalna prava vučenja i rezervna pozicija kod Međunarodnog monetarnog fonda zlato i drugi plemeniti metali efektivni strani novac (*efektiva- novac koji je fizički prisutan u formi papirnih novčanica ili kovanog novca) Šesti deo Zakona[12] govori o odnosu izmedju Narodne banke Srbije sa Narodnom skupštinom I Vladom RS. Govori se pre svega o obavezama NBS I izveštajima, programima koje ona mora I u kom roku dostaviti navedenim organima. Tako na primer NBS do 30. Juna naredne godine mora podneti Narodnoj skupštini godišnji izveštaj o svom poslovanju i rezultatima rada. decembra tekuće godine dostavlja Narodnoj skupštini, radi informisanja, program monetarne politike za narednu godinu. Bitno je napomenuti I to da Narodna skupština ne može Narodnoj banci Srbije davati bilo kakva uputstva na osnovu dostavljenog programa monetarne politike i podnetih izveštaja iz člana 71[13]. Jedanaesti deo[14] odnosi se na kaznene odredbe. Kazne su novčane, a njihov iznos varira u zavisnosti od okolnosti konkretnog slučaja, težine prekršaja premda je član 87[15] koji se odnosio na krivična dela prestao da važi. Raspon novčanog iznosa kazne varira u iznosu od 100.000 do 2.000.000 dinara(koji plaća poslovna banka), a takodje se mogu propisati I drugi novčani iznosi koji su takođe navedeni u Zakonu[16] I odnose se na posebne slučajeve povrede određenih prethodnih članova ovog Zakona. Bitno je da kaznom mogu biti

Autorska prava i dizajn, Pravni blog

PRAVNE MOGUĆNOSTI ZAŠTITE DIZAJNA

/

Dizajn je spoljašnji, estetski izgled nekog proizvoda predstavljen u dvodimenzionalnom (uzorak) ili trodimenzionalnom (model) obliku. Ono po čemu je pravo na dizajn kao pravo intelektualne svojine specifično u srpskom pravu jeste paralelna pokrivenost njegove zaštite – kao autorskog dela i industrijske tvorevine. Kod dizajna je izuzetno bitan taj spoljni izgled proizvoda, jer je u nekim slučajevima tipična prepoznatljivost izgleda proizvoda ključna za njegovu prodaju na tržištu kao i formiranje brenda.[1] Kao i kod svakog prava intelektualne svojine, ono što dizajn prvenstveno čini podobnim da bude registrovan kao takav jeste njegova novost i individualni karakter. Zakon o autorskom i srodnim pravima među autorska dela svrstava i „(…) dela arhitekture, primenjene umetnosti i industrijskog oblikovanja“. „Industrijsko oblikovanje“ upućuje reklo bi se na industrijski dizajn, te je dizajn zapravo neka vrsta autorskog dela iako zakonom ne uživa dugoročniju zaštitu kao druga autorska prava. Prava na industrijski dizajn (industrijski i zanatski proizvodi) se registruju kod nadležnog državnog organa (Zavoda za intelektualnu svojinu Republike Srbije) i zaštita traje 5 godina, sa mogućnošću produženja uz plaćanje takse, ali ukupno 25 godina od dana prve registracije. Protekom maksimalnog zakonskog perioda zaštite dizajn može biti podložan kopiranju i slobodnom korišćenju od strane bilo kog lica bez potrebe da se stekne saglasnost prvobitnog autora. Ideja zakonodavca je da na svojevrstan način podstiče autore dizajna da konstantno rade na kreativnosti i estetskom usavršavanju proizvoda. Sa druge strane, neregistrovani dizajn se smatra poznatim onog momenta kada se iznese u javnost, dok je negativna strana teže dokazivanje momenta njegovog nastanka. Zakon poznaje pravo prvenstva autora odnosno autorom dizajna smatra ono fizičko ili pravno lice koje prvo takav dizajn registruje, ali postoji i mogućnost izlaganja određenog dizajna na sajmu, a koji prethodno nije zvanično registrovan, te se zakonom ostavlja rok od tri meseca pre zvanične registracije u kojem je lice moglo da izlaže određeni proizvod i da se iako nije registrovan kao takav smatra autorom dizajna sa (naknadnim) pravom traženja zaštite. Ustupanje prava korišćenja dizajna se može vršiti ugovorom o licenci (tzv. isključiva licenca) koji mora biti sačinjen u pisanom obliku sa tačnim naznačenjem trajanja licence i njenog obima. Takođe, svaki odvojivi deo, a ujedno sastavni, morao bi biti uočljiv/vidljiv prilikom redovne upotrebe proizvoda, te da bi se na njemu ostvarilo posebno pravo na dizajn, njegove vidljive karakteristike moraju takođe da ispunjavaju uslove novosti i individualnog karaktera.  Međunarodna registracija dizajna je moguća primenom Haškog sporazuma o međunarodnom registrovanju industrijskog dizajna, što omogućava zaštitu samo u onim državama koje su potpisnice pomenutog sporazuma odnosno potpisnice Ženevskog Akta i/ili Haškog Protokola.[2] Ova dva akta omogućavaju prijavu međunarodnog dizajna fizičkom ili pravnom licu samo ukoliko postoji sedište, stalno mesto boravka (prebivalište) ili nacionalnost prema bilo kojem od dva pomenuta akta. Po kasnijem Ženevskom aktu može da bude ispunjen i uslov „uobičajenog stanovanja“ (eng. habitual residence). Sekretarijat Svetske organizacije za intelektualnu svojinu je usvojio i Vodič za međunarodnu registraciju dizajna sa detaljnijim uputstvima.[3] Kod međunarodne registracije industrijskog dizajna primenjuje se Lokarno Klasifikacija[4] koja sadrži spisak klasa i podklasa dizajna sa objašnjenjima, kao i spisak proizvoda koji mogu biti registrovani kao međunarodni dizajn. Dizajn se može zaštititi tužbom u redovnom građanskom postupku. Tužba se može podneti usled povrede prava, osporavanja prava ili priznanja autorstva. Ukoliko postoji mogućnost da nečije pravo na dizajn bude povređeno, zakon daje mogućnost određivanja privremene mere (između ostalog npr. oduzimanje spornog proizvoda, onemogućavanje stavljanja u promet ili povlačenje iz prometa, kao i zaplena imovine lica za koje postoji sumnja da će povrediti određeno pravo na dizajn). Ono što je zanimljivo jeste da je rok za podnošenje tužbe jedino neograničen u slučaju tužbe za priznanje autorstva (što ovo pravo svrstava u red apsolutnih prava kao npr. neprikosnoveno pravo svojine), dok se u druge dve situacije period podnošenja tužbe ograničava rokom.[5] Da li dizajn može biti posmatran i kao delo koje nije industrijska tvorevina, jer se zakon svakako bavi dizajnom kao industrijskim, ali šta bi sve to potpadalo pod dizajn, a da nije čisto industrijska forma? Jedno od mišljenja jeste da bi se mogla napraviti razlika između indstrijskog dizajna (eng. Industrial Design) i dizajna proizvoda (eng. Product Design), te da je posve ključno da li je određeni dizajn masovno distribuiran. Ukoliko to jeste slučaj, onda se radi o industrijskom dizajnu.[6] Takođe treba imati u vidu da je sam pojam dizajna previše širok i da podrazumeva različite „oblasti“ kao što su industrijski dizajn, grafički dizajn, dizajn mašina, dizajn odevnih predmeta, dizajn enetrijera i nameštaja itd., a u novije vreme i dizajn aplikacija, igrica na mobilnim telefonima, kao i dizajn softvera. Kada se sve to uzme u obzir, treba imati u vidu sve specifičnosti svakog tipa posebno. Iz toga proizilazi da srpski zakon samo delimično pokriva zaštitu dizajna ograničavajući zakonski okvir na industrijski dizajn (jasno je koliko je sporno da trenutno važeći zakon obuhvata dizajn mobilnih aplikacija), a da sve ono što se može smatrati dizajnom a nije industrijski ostaje eventualno zaštićeno nekim drugim propisom. Moglo bi se pretpostaviti da tu stupa Zakon o autorskom i srodnim pravima. Svakako je bitno nagovestiti da je usled brzog razvoja tehnologije potrebno „ići u korak“ sa tim napretkom i prilagođavati zakonsku regulativu da u eventualnom sporu ne bi bilo dileme kojim propisom se štiti povreda ili sankcioniše zloupotreba.  IZVORI: Varga Siniša, „Vrste industrijskog dizajna“, Pravno-ekonomski pogledi, broj 1, godina 1, http://www.pepogledi.org/Arhiva/2010_01/3%20Sinisa%20Varga%20-%20Vrste%20industrijskog%20dizajna.pdf Directive 98/71/EC of the European Parliament and of the Council of October 13, 1998 on the legal protection of designs, dostupno na: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31998L0071:en:HTML Hague Agreement on the international registration of industrial designs, dostupno na: http://www.wipo.int/treaties/en/registration/hague/ Locarno Classification, International Classification for industrial designs under the Locarno Agreement, 11th edition in force from January 1, 2017, dostupno na: http://www.wipo.int/classifications/nivilo/locarno_pdf.htm World Intellectual Property Organization (WIPO), dostupno na: http://www.wipo.int/portal/en/ Zakon o autorskom i srodnim pravima (“Sl. glasnik RS”, br. 104/2009, 99/2011, 119/2012 i 29/2016 – odluka US) Zakon o pravnoj zaštiti industrijskog dizajna (“Sl. glasnik RS“, br. 104/2009 i 45/2015) [1] Dizajn je usko povezan i sa pravom žiga jer npr. estetski obrađeno pakovanje nekog proizvoda iako suštinski samo „pokriva“ određeni proizvod može biti registrovano zasebno; Takođe,  u pravu Sjedinjenih Američkih Država postoji

Medicinsko pravo, Pravni blog

DNK ANALIZA

/

Otkriće koje je imalo ogromnog uticaja na veliki broj naučnih disciplina je otkriće DNK lanca 1985. godine i vrlo brzo nakon njenog otkrića kriminalistika je to otkriće usvojila i preobrazila ga u tehniku genetičke identifikacije izvršilaca posredstvom bioloških tragova. Ovim otkrićem u praksi ponovo je pokrenut veliki broj okončanih krivičnih postupaka kod kojih su delikti pretežno bili ubistvo i silovanje, uprkos jednom od osnovnoh načela – ne bis in idem. DNK analiza je u medijima postala veoma popularna 1994. godine u SAD kada je tužilac koristio DNK analizu u postupku protiv O Džej Simpsona koji je okrivljen za dvostruko ubistvo i uz to pružio detaljna objašnjenja o tome šta je to i na koji način se koristi u dokazivanju , i novinari kao laici su počeli da se bave ovom veoma ozbiljnom temom i u narodu stvorili sliku o postojanju nepogrešivog savršenog dokaza: DNK analize. Međutim,  ovo nije sasvim istinito, u savremenim kriminalističkim teorijama u kojima se sve češće koristi pojam „greška jedinstvenosti“ (engl. Uniqueness fallacz). Ovaj termin prvi je upotrebio Balding i odnosi se na pogrešno izjednačavanje pretpostavke, u sudskom postupku, da je skup genetičkih markera za koje se pretpostavlja da se javljaju kod jednog od pet milijardi ljudi zapravo jedinstven skup i da označava izvršioca, odnosno žrtvu krivičnog dela[1]. S druge strane, imamo stanovište na kome stoje Saks i Koehler koji smatraju da identifikacija porekla biološkog traga sa mesta izvšenja krivičnog dela nije moguća na osnovu trenutnog stepena znanja, tako da uvek može postojati izvor i pored osumnjičene osobe. Ovi autori u svom zajedničkom radu „Individualization Claims in Forensic Science: Stll Unwarranted“ tvrde da je „značaj DNK analize idalje određivan pomoću statsičkih proračuna koji se tiču verovatnoće slučajnog izbora pojedinca iz celokupne populacije koji ne bi bio isključen kao izvor DNK profila“[2] DNK lanac jeste jedinstven za svakog pojedinca, međutim kako se za identifikaciju potencijalnih krivaca ne koristi zapis celog dvostukog heliksa već se koriste odrežene sekvence DNK, lokusi (markere). Broj lokusa koji se ispituje varira od države do države i kreće se između 7 i 13 markera. Može se zaključiti da se na osnovu tako malog segmenta DNK lanca ne može sa sigurnošću utvditi izvor biološkog traga. Vidimo da i dokaz koji je neosnovano prozvan „najsavršenijim“ ipak to nije i postavlja se pitanje koliko će još ovakvih saznanja u nauci biti i koliko će se još krivičnih presuda zasnovati na polovičnim dokazima koji su uzimani za veoma precizne. Izvori [1] Jovana Sretenov, U kojoj meri DNK može pružiti čvrst dokaz?, 30. 08. 2014., UDK343.983:577.963.2 [2] Isto. Autor teksta: Vanja Talijan. *Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Law bloggers / Pravni blogeri, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda,  ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu. Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i  Krivičnog zakonika). Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Vanja Talijan. ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.

Pravni blog, Urbanističko pravo

ZAKON O STANOVANJU I ODRŽAVANJU ZGRADA

/

Zakonom o stanovanju i održavanju zgrada („Sl. glasnik RS“, br.104/2016) je regulisano: 1)upravljanje zgradom, 2)korišćenje i održavanje zgrade, zajedničkih i posebnih delova zgrade, 3)postupak iseljenja i preseljenja, 4)stambena podrška, 5)registri i evidencije,6)održivi razvoj stanovanja, 7)nadzor nad primenom odredaba ovog zakona i dr.pitanja koja su važna za stambenu politiku. Zakonom je strogo definisan pojam zgrade kao objekta sa krovom i spoljnim zidovima, koja je izgrađena kao samostalna upotrebna celina koja pruža zaštitu od vremenskih i spoljnih uticaja,a namenjena je prvenstveno za stanovanje, ali i za obavljanje nekih delatnosti.Pod stambenom zgradom se smatra zgrada namenjena za stanovanje i koristi se za tu namenu,a sastoji se od najmanje tri stana. Stan predstavlja poseban deo zgrade koji čini funkcionalnu celinu.Sastoji se od jedne ili više prostorija namenjenih za stanovanje i ima zaseban ulaz. Pod zajedničkim delovima zgrade se podrazumevaju  delovi zgrade koji služe za korišćenje posebnih ili samostalnih delova zgrade,odn.zgrade kao celine,kao što su između ostalih:zajednički prostori (stepenište, ulazni prostori, zajednički hodnik, tavanski prostor, podrum i dr.), zajednički građevinski elementi(temelji,noseći zidovi, međuspratne i dr.konstrukcije, izolacija i završna obrada zida prema spoljašnjem prostoru ili prema zajedničkom delu zgrade, krov, dimnjaci i dr.), kao i zajedničke instalacije, oprema i uređaji (unutrašnje električne, vodovodne i kanalizacione, gasovodne i toplovodne instalacije, lift, gromobrani, aparati za gašenje, otkrvanje i javljanje požara, telefonske instalacije i svi komunalni priključci koji su namenjeni zajedničkom korišćenju i dr.), ako ne predstavljaju sastavni deo samostalnog dela zgrade i ne čine sastavni deo posebnog dela zgrade, odn. ne predstavljaju deo instalacija, opreme i uređaja koji isključivo služi jednom posebnom delu. Pri sticanju prava svojine na posebnom delu zgrade stiče se i:1)pravo svojine nad zajedničkim delovima zgrade;2)pravo učešća u upravljanju stambenom zajednicom i 3)pravo susvojine na zemljištu na kome je zgrada izgrađena, odn. koje služi za redovnu upotrebu zgrade. Neka od prava vlasnika posebnog dela zgrade:1)isključivo vršenje svojinskih ovlašćenja na svom posebnom delu zgrade;2)vršenje popravki ili dr.radova na zajedničkim delovima zgrade koje su neophodne radi otklanjanja opasnosti od prouzrokovanja štete na posebnom delu koji mu pripada ako to blagovremeno ne učini lice koje je dužno da izvrši popravku;3)pravo menjanja odnosno adaptiranja svog posebnog dela u skladu sa zakonom, ali bez zadiranja u posebne delove zgrade dr. vlasnika posebnih delova, zajedničke delove zgrade, odnosno samostalne delove  zgrade, izuzev ako poseduje ovlašćenje za takve radnje.Obaveze vlasnika posebnih i samostalnih delova zgrade između ostalih su:1)da ne ometa korišćenje drugih delova zgrade upotrebom, odnosno korišćenjem svog posebnog, odnosno samostalnog dela zgrade;2)održavanje svog posebnog odnosno samostalnog dela zgrade u stanju kojim se ne otežava, ne onemogućava i ne remeti uobičajena upotreba ostalih delova zgrade;3)dozvola prolaska kroz poseban odnosno samostalni deo zgrade ili njegova upotreba na drugi primeren način ako je to nužno za popravku, odnosno održavanje drugog dela zgrade ili ispunjenje druge zakonske obaveze i dr.Vršenje poslova u okviru upravljanja zgradom može se poveriti vlasniku zgrade bilo koje namene u kojima je jedno lice isključivi vlasnik svih delova zgrade, vlasniku posebnih delova za porodične kuće, stambenoj zajednici preko njenih organa ili profesionalnom upravniku kome su povereni poslovi upravljanja u stambenoj zgradi koja ima zajedničke delove zgrade i najmanje dva posebna dela čiji su vlasnici različita lica. Stambena zajednica ima status pravnog lica i upisuje se u registar stambenih zajednica.Status pravnog lica stiče trenutkom kada najmanje dva lica postanu vlasnici dva posebna dela i čine je svi vlasnici posebnih delova stambene, odn. stambeno-poslovne zgrade. Stambena zajednica ima svoj matični broj, PIB i tekući račun. Poslove upravljanja zgradom u stambeno-poslovnim zgradama vrše svi vlasnici posebnih delova zgrade.Registar stambenih zajednica vodi jedinica lokalne samouprave i organizuje njegov rad prema svojoj teritorijalnoj nadležnosti i u skladu sa svojim ovlašćenjima.Upravnik ili drugo zakonom ovlašćeno lice može pokrenuti postupak registracije podnošenjem prijave Registru, a može se pokrenuti i po službenoj dužnosti. Skupština i upravnik su obavezni organi stambene zajednice.U roku od 60 dana od dana sticanja svojstva pravnog lica stambena zajednica mora održati prvu sednicu skupštine na kojoj se bira upravnik, a saziva je lice koje je do donošenja ovog zakona vršilo dužnost predsednika skupštine zgrade, odn. saveta zgrade, a ako takvog lica nema,bilo koji vlasnik posebnog dela zgrade. Upravnik ili lice ovlašćeno odlukom stambene zajednice ima obavezu da podnese prijavu za upis stambene zajednice, upis ili promenu upravnika, odn. registraciju promene dr. podataka koji se registruju i objavljuju u Registru stambenih zajednica, u roku od 15 dana od dana održavanja sednice skupštine, odn. nastanka promene. Skupštinu stambene zajednice čine svi vlasnici posebnih delova.Upravnik predsedava skupštinom i obavezan je da prisustvuje svakoj sednici skupštine koju on zakazuje i to najmanje dva puta godišnje. Izuzetno, inicijativu za zakazivanje sednice skupštine može podneti i svaki vlasnik posebnog dela. Ako je upravnik ne zakaže u roku od deset dana, vlasnik posebnog dela je može sam zakazati, o čemu je dužan obavezno obavestiti upravnika. Skupština stambene zajednice između ostalih ima sl.dužnosti: 1) biranje i razrešenje upravnika, 2) izbor profesionalnog upravnika, 3) donošenje odluke o preduzimanju radova na zajedničkim delovima zgrade,5) donošenje odluke o raspolaganju zajedničkim delovima zgrade, 6) usvajanje izveštaja o radu upravnika, odn.profesionalnog upravnika, koji sadrži realizovane aktivnosti u odnosu na planirane,kao i sredstva koja su iskorišćena za realizaciju svake od aktivnosti. Svaki vlasnik posebnog dela ima jedan glas u skupštini stambene zajednice.Odluke se donose na skupštini stambene zajednice običnom većinom glasova prisutnih članova koji imaju pravo glasa po odr.pitanju. Izuzetno za donošenje odluke o raspolaganju zajedničkim delovima zgrade, izboru profesionalnog upravnika i kreditnom zaduživanju stambene zajednice skupština stambene zajednice odlučuje većinom koju čine 2/3 ukupnog broja glasova. Sve odluke skupštine stambene zajednice moraju se uneti u zapisnik koji vodi upravnik i mora ga potpisati, kao i sva lica koja su učestvovala u radu sednice skupštine. Skupština stambene zajednice bira upravnika iz redova članova skupštine stambene zajednice, koji se upisuje u Registar stambenih zajednica. Mandat upravnika traje četiri godine i po isteku ovog vremena može biti ponovo biran. Ako po isteku njegovog mandata nije izabran novi upravnik, on je dužan da vrši ovu funkciju još 30 dana od isteka mandata. Mandat mu može prestati i ostavkom i razrešenjem.Ukoliko skupština stambene zajednice ne izabere novog upravnika u roku od 30

Pravni blog, Studentska stanica

VODIC ZA STUDENTE – UPIS NA FAKULTET I DEFINISANJE OSNOVNIH POJMOVA

/

Po završetku srednje škole ( gimnazije, srednje stručne šklole .. ) učenici, svojom slobodnom voljom, odlučuju da li žele da nastave školovanje, kroz formalni vid obrazovanja[1], što podrazumeva upis na željenu visokoškolsku ustanovu ( fakultet ). Ovde sam naglasila da učenici svojom slobodnom voljom donose odluku o upisu, iz razloga jer ni jedan pravni propis Republike Srbije ne propisuje obavezu sticanja visokog obrazovanja ( za razliku od osnovnog obrazovanja i vaspitanja koje je u Republici Srbiji obavezno ). Opšte odredbe za upis učenika u prvu godinu osnovnih / integrisanih[2] studija na visokoškolskim ustanovama čije je osnivač Republika Srbija, su sledeće :[3] 1. Završena srednja škola; 2. Upisne kvote; 3. Prijemni ispit; 4. Bodovanje uspeha u dosadašnjem obrazovanju i bodovanje zadataka sa prijemnih ispita; 5. Rang liste za upis, budžet i samofinansiranje; 6. Gubitak prava na upis; 1. U prvu godinu osnovnih ili integrisanih studija na visokoškolskim ustanovama može se upisati lice koje ima srednje obrazovanje u četvorogodišnjem trajanju. 2. Visokoškolske ustanove će utvrditi broj studenata po studijskim programima za upis u prvu godinu. 3. Kandidati koji konkurišu za upis polažu prijemni ispit. Kandidat je dužan da polaže sve ispite predviđene konkursom, za visokoškolsku ustanovu za koju konkuriše. Prijemni ispit obuhvata programske sadržaje koji su izučavani u srednjoj školi u četvorogodišnjem trajanju. 4. Izbor kandidata za upis u prvu godinu osnovnih studija obavlja se prema rezultatu postignutom na prijemnom ispitu i prema opštem uspehu postignutom u srednjoj školi. Kandidat može osvojiti najviše 100 bodova. → Pod opštim uspehom u srednjoj školi podrazumeva se zbir prosečnih ocena iz svih predmeta sa numeričkim ocenama u prvom, drugom, trećem i četvrtom razredu, pomnožen sa 2 (dva). Po ovom osnovu kandidat može osvojiti najviše 40 bodova. Npr. prosečna ocena na kraju 1. godine = 4,85 prosečna ocena na kraju 2. godine = 4,90 prosečna ocena na kraju 3. godine = 4,45 prosečna ocean na kraju 4. godine = 4, 50 4, 85 + 4,90 + 4,45 + 4,50 = 18,7 18, 7 * 2 = 37, 4 → ukupan broj bodova → Rezultat koji kandidat postiže na prijemnom ispitu odnosno ispitu za proveru sklonosti i sposobnosti ocenjuje se od 0 do 60 bodova; 5. Visokoškolska ustanova utvrđuje jedinstvenu rang listu svih kandidata sa ukupnim brojem bodova stečenim po svim kriterijumima utvrđenim konkursom, bez obzira na način finansiranja. → Kandidat može biti upisan na teret budžeta ako se nalazi na jedinstvenoj rang listi do broja odobrenog za upis kandidata na teret budžeta, koji je određen konkursom za visokoškolsku ustanovu; → Isto tako, kandidat može biti upisan kao samofinansirajući, ukoliko se na jedinstvenoj rang listi nalazi do broja predviđenog za upis samofinansirajućih kandidata; → Učesnik konkursa koji smatra da redosled kandidata na jedinstvenoj rang listi nije utvrđen na način predviđen konkursom, može podneti prigovor dekanu/direktoru visokoškolske ustanove na kojoj je konkurisao za prijem u roku od 24 sata od objavljivanja rang liste. Dekan/direktor donosi odluku o prigovoru u roku od 24 sata od podnošenja prigovora. Kandidat može izjaviti žalbu Savetu visokoškolske ustanove u roku od 24 sata od prijema rešenja. Savet rešava po žalbi u roku od dva dana od njenog prijema; → Nakon odlučivanja po prispelim prigovorima odnosno žalbama, visokoškolska ustanova utvrđuje i objavljuje konačnu rang listu svih kandidata sa ukupnim brojem bodova stečenim po svim kriterijumima utvrđenim konkursom. Konačna rang lista je osnov za upis kandidata. Sve informacije o samom upisu možete dobiti od službenika zaposlenih u Službi za nastavu i  studentska pitanja. Svaki fakultet, u svojoj zgradi, ima pomenutu Službu. 6. Ako se kandidat, koji je ostvario pravo na upis po konkursu, ne upiše u predviđenom roku, visokoškolska ustanova će upisati umesto njega sledećeg kandidata, prema redosledu na konačnoj rang listi, u roku utvrđenom konkursom; Svi državni fakulteti članice su nekog od Univerziteta i posluju u skladu sa propisima koji regulišu oblast obrazovanja na teritoriji konkretne države. Državni univerziteti čiji je osnivač Republika Srbija su:[4] ● Univerzitet u Beogradu ● Univerzitet odbrane u Beogradu ● Univerzitet umetnosti u Beogradu ● Univerzitet u Novom Sadu ● Univerzitet u Nišu ● Univerzitet u Kragujevcu ● Državni univerzitet u Novom Pazaru ● Univerzitet u Prištini sa privremenim sedištem u Kosovskoj Mitrovci Pitanja od značaja koja su vezana za obavljanje delatnosti visokog obrazovanja u Republici Srbiji regulisana su Zakonom o visokom obrazovanju[5]. Pored Zakona, svaki Univerzitet ima svoj Statut. Npr. Statut beogradskog Univerziteta;[6] Statut niškog Univerziteta;[7] Nakon svih ovih formalnosti i samog upisa na željeni fakultet stičete status : student. Iako ste zvanično postanatali student, ne dajte se zavaravati .. jer niste na kraju, već na samom početku svog puta .. Na tom početku, u periodu kada ste student prve godine iliti brucoš, veliki je broj nepoznanica koje vas okuružuju jer uistinu, fakultet i srednja škola se umnogome razlikuju, u to ćete se  uveriti i sami ubrzo nakon 01. oktobra kada zvanično počinje akademska godina. Kako bi vam taj početak bio lakši, u nastavku teksta vas čeka kratak vodič za studente – brucoše. 1. Indeks ( studentska knjižica ); 2. Obavezan sistematski pregled; 3. Nastavne aktivnosti ( predavanja, vežbe .. ); 4. Kolokvijum; 5. Semestar; 6. Ispitni rok; 1. INDEKS ( studentska knjižica ) je studentska isprava u kojoj se unose svi relevantni podaci o samom studentu ( ime, prezime, JMBG .. ) i o njegovim studijama ( studijski program, overa semestra, podaci o položenim ispitima .. ) 2. Sistematski pregled je obavezan za studente I i III godine osnovnih studija.Reč je o preventivnom pregledu koji se sprovodi radi očuvanja i unapređivanja zdravlja studenata, sprečavanja, suzbijanja i ranog otkrivanja bolesti i drugih poremećaja zdravlja. Pri odlasku na isti neophodno je poneti indeks i overenu zdravstvenu knjižicu. Sve informacije kao i raspored sistematskog pregleda blagovremeno se objavljuju na oglasnoj tabli fakulteta. 3. Zakon o visokom obrazovanju Republike Srbije, propisuje da student ima  obavezu da ispuni nastavne i predispitne obaveze. Nastavne obaveze obuhvataju prisustvo na predavanjima i vežbama. S druge strane, predispitne obaveze ( testovi – kolokvijumi, seminarski radovi .. ) obuhvataju uspešnost studenta u savlađivanju pojedinog predmeta, koja se kontinuirano prati tokom nastave. Ona se izražava u poenima koji se unose u indeks i olakšavaju studentu polaganje završnog ispita.

Krivično pravo, Pravni blog

KRIVIČNO DELO NEDAVANJE IZDRŽAVANJA (ALIMENTACIJE)

/

Prema Krivičnom zakoniku[1], krivično delo nedavanje izdržavanja, spada u grupu krivičnih dela protiv braka i porodice. Prema članu 195, Krivičnog zakonika: Ko ne daje izdržavanje za lice koje je po zakonu dužan da izdržava, a ta dužnost je utvrđena izvršnom sudskom odlukom ili izvršnim poravnanjem pred sudom ili drugim nadležnim organom, u iznosu i na način kako je to odlukom odnosno poravnanjem utvrđeno, kazniće se novčanom kaznom ili zatvorom do dve godine.  Neće se kazniti učinilac dela iz stava 1. ovog člana, ako iz opravdanih razloga nije davao izdržavanje. Ako su usled dela iz stava 1. ovog člana nastupile teške posledice za izdržavano lice, učinilac će se kazniti zatvorom od tri meseca do tri godine. Ako izrekne uslovnu osudu, sud može odrediti obavezu učiniocu da izmiri dospele obaveze i da uredno daje izdržavanje.[2] Dakle, to je lice koje je učinilo krivično delo usled nedavanja izdržavanja za drugo lice koje je prema zakonu dužno da ga novčano izdržava. Po zakonu je utvrđena ta dužnost utvrđenom sudskom odlukom, ili drugim nadležnim organom, ili poravnanjem je utvrđen novčani iznos i način odluke izvršenja dužnosti. Porodični zakon iz 2015. godine[3], pravi razliku dužnosti izdržavanja između dva lica (poverilaca i dužnika), tj. između roditelja i deteta, između supružnika, vanbračnih partnera, majke deteta, između srodnika (braće i sestara itd.). Zapravo izdržavanje je pravni odnos između dva lica (poverilaca i dužnika), u kojem poverilac ima pravo da prema Porodičnom zakonu zahteva od drugog lica (dužnika) određeno davanje (izdržavanje). Lice koje daje izdržavanje u vidu određenog novčanog iznosa radi obezbeđenja sredstava za zadovoljenje osnovnih ličnih potreba poverilaca. Učinilac krivičnog dela nedavanja izdržavanja je dužnik izdržavanja. Obaveza dužnika je utvrđena izvršnom sudskom odlukom ili izvršnim poravnanjem. Jedan od najčešćih krivičnih dela je upravo nedavanje izdržavanja od strane jednog roditelja koji je presudom o razvodu braka obavezan da daje izdržavanje za svoje maloletno dete ili i u slučaju kod punoletnog deteta sa navršenih 26. godina koje se nalazi na redovnom školovanju. Krivično delo se upravo i vrši kao što i sam njegov naslov glasi zbog nedavanja izdržavanja, ili potpunog ili delimičnog nedavanja. Krivični zakonik uopšte ne pravi razliku između potpunog ili delimičnog nedavanja izdržavanja. Stepen krivice ovog krivičnog dela je umišljaj. Prema članu 25, Krivičnog zakonika: Krivično delo je učinjeno sa umišljajem kad je učinilac bio svestan svog dela i hteo njegovo izvršenje ili kad je učinilac bio svestan da može učiniti delo pa je na to pristao.[4] Dužnik za novčano izdržavanje ima svest i volju da ne daje izdržavanje za lice (poverilaca) koji je dužan po sudskoj odluci da izdržava. Uz postojanje krivice umišljaja, mora postojati  kod učinioca i svest o zabranjenosti dela. U praksi se često dešava da jedno lice učini dva krivična dela, to se dešava u slučaju kada ima jedan roditelj dva deteta i za oba deteta donošenu sudsku odluku za davanje izdržavanja, a pri tome ne izvršava svoju dužnost po zakonu za oba deteta. S tim u vezi, taj roditelj je učinilac dva krivična dela. Postupak ovog učinjenog krivičnog dela se pokreće podnošenjem krivične prijave od strane lica poverilaca izdržavanja, ili zakonskog zastupnika (maloletne dece) ili punomoćnika. Uz krivičnu prijavu punomoćnik prilaže i pravnosnažnu i izvršnu sudsku odluku. Poverilac izdržavanja je oslobođen plaćanja sudskih taksi, s tim i advokatska tarifa za ovaj poseban spor je minimalna. Usled prijema krivične prijave, nadležno javno tužilaštvo hitno nastupa, jer se ovo učinjeno krivično delo nad maloletnim licem smatra primarnim od svih ostalih potraživanja. Oštećeno maloletno lice (poverilac) je Krivičnim i Porodičnim zakonom posebno zaštićeno. Specifičnost ovog krivičnog dela se izražava u slučaju kada se utvrdi da učinilac krivičnog dela nije iz opravdanih razloga izvršavao svoju dužnost po zakonu, i samim tim učinilac se neće kazniti. Zastarelost ovog krivičnog dela predstavlja privilegovano potraživanje. Ovo krivično delo spada u grupu trajnih krivičnih dela tj. ne zastareva. Propisana kazna za ovo učinjeno krivično delo je novčana kazna ili kazna zatvora do dve godine. Izvori: Krivični zakonik (“Sl. Glasnik RS”, br. 85/2005, 88/2005 – ispr., 107/2005 – ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013. 108/2014 i 94/2016) Porodični zakon (“Sl. glasnik RS”, br. 18/2005, 72/2011 – dr. zakon i 6/2015) [1] Krivični zakonik (“Sl. Glasnik RS”, br. 85/2005, 88/2005 – ispr., 107/2005 – ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013. 108/2014 i 94/2016) [2] Krivični zakonik (“Sl. Glasnik RS”, br. 85/2005, 88/2005 – ispr., 107/2005 – ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013. 108/2014 i 94/2016), član 195. [3] Porodični zakon (“Sl. glasnik RS”, br. 18/2005, 72/2011 – dr. zakon i 6/2015) [4] Krivični zakonik (“Sl. Glasnik RS”, br. 85/2005, 88/2005 – ispr., 107/2005 – ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013. 108/2014 i 94/2016), član 25. Autor teksta: Jelica Kusmuk. *Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Law bloggers / Pravni blogeri, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda,  ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu. Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i  Krivičnog zakonika). Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Jelica Kusmuk. ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.

Porodično pravo, Pravni blog

ŠTA DVOJE TREBAJU ZNATI PRIJE STUPANJA U BRAK?

/

Kažu da je svaki početak težak, osim kad je u pitanju brak i bračni odnosi. Početak braka je uvijek ispunjen zaljubljenošću, pažnjom, planiranjem i opremanjem stana ili kuće, i tad mislimo da sa tom osobom možemo provesti čitav svoj život. Međutim, kod nekoga je potrebno kraće a kod nekoga duže vrijeme da shvati da brak nije samo emotivna zajednica već i jedan formalan ugovor koji ima veliko značenje kako za porodicu, tako i za društvo i državu. Upravo iz tog razloga, država se pobrinula da većinu pitanja vezanih za takav odnos reguliše zakonom[1] da bi osigurala njegovu primjenu i zaštitila i muškarca i ženu od određenih zloupotreba na osnovu emotivnih stanja ljubavi i zaljubljenosti, zbog kojih smo u stanju mnogo više da trpimo nego inače. Zato prije nego sto kazete jedno drugom da trebalo bi prvo da među sobom najprije razjasnite slijedece nedomice: Da li ste sigurni da u potpunosti shvatate definiciju braka? Čuli ste već ili ste pročitali u zakonu da je brak je zakonom uređena zajednica života muškarca i žene, koja se zasniva na slobodnoj odluci muškarca i žene da zaključe brak, na ravnopravnosti bračnih supružnika, međusobnom poštovanju i uzajamnom pomaganju[2]. Ukoliko jedan od ova četiri segmenta u vašoj vezi ne postoji, možda bi trebalo da razmislite da li ste donijeli ispravnu odluku. Sloboda u odlučivanju na tako veliki korak je od ključnog značaja. Ona podrazmjeva sposobnost čovjeka da bez ikakvih spoljnih uticaja, poput porodice, religije, običaja, finansijskih i drugih koristi, kao i nezdravih emocija, donese odluku o svom životu i da se sa njenim posljedicama samomstalno nosi. Ta sloboda inače ima veliki značaj za čovjeka, te je danas promovišu, kako religija, tako mnoge nauke o čovjeku i čovjekovom ponašanju, i prestavlja osnov većine demokratski uređenih društava. Nadalje, ne zaboravite da ste u braku ravnopravni! Ravnopravan odnos je odnos jednakosti, bez prisustva dominacije i jednog od bračnih supružnika, gdje se zajednički donose i obavljaju bračne i porodične dužnosti. Međusobno poštovanje je drugo ime za međusobnu ravnopravnost, s tim da predstavlja određenu nadogradnju bračnog odnosa, koja proističe iz emocija i povezanosti koja bi trebala da postoji kod bračnih supružnika. Uzajamno pomaganje kao četvrti segment bračne zajednice, postoji kao prije svega moralna dužnost, prema svakom čovjeku a posebno bračnom partneru, a zatim i kao svrha formiranja porodice i zajedničkog života. Morate biti svjesni da uzajamno pomaganje nije samo materijalno i novčano izdržavanje, već i tjelesna, moralna, emotivna i psihička podrška drugome, u rješavanju problema i postizanju ciljeva. A za to je potrebno ostvariti prethodna tri uslova, i biti dovoljno zreo kao ličnost da bi znao to u sebi prepoznati. Da li ste svjesni pravne prirode braka? Brak je vrsta pravnog posla. To je ugovor kojeg sklapate međusobno, ali uz obavezno prisusuvo i pristanak trećeg lica-države. Naravno, ako želite zakonom priznat brak. Država, preko svojih predstavnika (matičara i odbornika) utvrđuje da li ste ispunili zakonske uslove potrebne za zaključenje braka propisane Porodičnim zakonom[3], te vas proglašava mužem i ženom ako su isti ispunjeni. Međutim, potrebno je, kao i kod svakog ugovora znati šta potpisujete. Koja su vaša prava i dužnosti iz takvog ugovora. Prije svega, u braku ste dužni da se uzajamno poštujete i pomažete. Da li će vaše uzajamno pomaganje podrazumjevati obasipanje skupim poklonima ili zajedničko rješavanje ličnih i porodičnih problema, stvar je moralnih i karakternih osobina te uzajamnih emocija i odnosa između vas, kao bračnih supružnika. Nadalje imate pravo da sporazumno određujete mjesto stanovanja, da zajednički podižete zajedničku djecu te da sporazumno uređujete svoje odnose i poslove vaše porodične zajednice. Međutim i pored toga, zajedno sa svojim bračnim supružnikom stičete zajedničku imovinu ali i odgovarate za dugove jednog od vas. Naravno, za dugove i obaveze koje je jedan od vas imao prije stupanja u brak, odgovara samo taj bračni drug svojom posebnom imovinom ili udjelom u zajedničkoj imovini. Nadalje, stičete pravo na zdravstveno osiguranje svog bračnog partnera, te prestavljate njegovog zakonskog zastupnika u slučaju njegove poslovne nesposobnosti. U svakom slučaju, ulaskom u bračnu zajednicu morate biti svjesni činjenice da mnogo toga morate da dijelite sa svojim partnerom, u većini slučajeva po sili zakona, te je potrebno prije stupanja u brak, dobro razmisliti o izrazu „i u dobru i u zlu“. Bračni odnosi podrazumjevaju i imovinske odnose! Naravno, kao i svaki ugovor, i brak sa sobom nosi određene imovinske efekte, koji kako se čini danas, postaju sve važniji faktor bračnih odnosa. Kako, očigledno da, uzajamno poštovanje i pomaganje u braku nije dovoljno za njegov opstanak, to se zakon postarao da podrobno reguliše imovinske odnose bračnih drugova[4]. Poznato je da imovina bračnih supružnika može biti posebna i zajednička. Posebna imovina bračnog supružnika je imovina koju je isti imao u trenutku zaključenja braka, u koju se ubrajaju ženin miraz kao i pokloni koji su posebno namjenjeni jednom od bračnih supružnika. Zajednička imovina predstavlja svu onu imovinu koju su bračni supružnici stekli u braku, svojim radom ali i po drugim osnovama kao npr: dobitak od igre na sreću, imovinska dobit od autorskog i srodnih prava, pokloni trećih lica tokom bračne zajednice. Imovinom bi, po zakonu trebali da raspolažete sporazumno te da je zajednički koristite i upravljate sa njom. U slučaju razvoda braka, svakome pripada polovina zajedničke imovine, s tim da se dogovorom može i drugačije raspodjeliti dijelovi imovine i pojedine stvari ili prava iz imovine. Ukoliko smatrate da je vaš doprinos u sticanju zajedničke imovine veći, možete tražiti od suda da vam se odredi veći dio od pripadajuće polovine. Udio u zajedničkoj imovini se određuje prema njegovom doprinosu u sticanju te imovine, u šta se ubraja ne samo lični dohodak, već i pomoć u domaćinstvu i porodici, oko vaspitanja i podizanja djece, kao i svakom drugom vidu saradnje i rada u porodici. Izdržavanje bračnog supručnika je i pravo i obaveza I pored činjenice da u brak stupamo iz osjećaja ljubavi i prijeteljstva koji podrazumjeva i pomoć i izdržavanje drugog partnera, potrebno je znati da se i sama država pobrinula da izdržavanje bračnog supružnika postane zakonska obaveza, a ne samo stvar dobre volje. Zakon je propisao da ste dužni da izdržavate drugog bračnog

Scroll to Top