Pravni blog

Kupovina stana je izuzetno važan i zahtjevan korak u životu za koji treba da se poklopi niz okolnosti da bi se nakon okončanja procesa kupovine moglo konstatovati da je „projekat“ završen uspješno. Projekat se dodatno usložnjava ukoliko je za kupovinu stana neophodno da se za novčana sredstva obratite banci, i zaključite ugovor o stambenom kreditu. Iz tog razloga u nastavku teksta donosimo pregled najznačajnijih s kojima će te se susresti i o kojima treba voditi računa prije nego zvanično kredit bude odobren i samim time sredstva budu na raspolaganju. Prije svega, ugovor o kreditu se u čl. 1065. Zakona o obligacoinim odnosima definiše kao ugovor kojim se banka obavezuje da korisniku kredita stavi na raspolaganje određeni iznos novčanih sredstava, na određeno ili neodređeno vrijeme, za neku namjenu ili bez utvrđene namjene, a korisnik se obavezuje da banci plaća ugovorenu kamatu i dobijeni iznos novca vrati u vrijeme i na način kako je utvrđeno ugovorom. U tom kontekstu ugovor o stambenom kreditu bi bio posebna vrsta ugovora o kreditu koji ima namjenu, a koja se ogleda najčešće u kupovini određene nekretnine i to najčešće stana. Pored ovoga, stambeni kredit se može koristiti za opremanje ili renoviranje postojeće nekretnine, što isto nije rijedak slučaj. Prvi preduslov koji mora biti ispunjen da bi se nastavila, a potom i privela procedura zaključenja ugovora o stambenom kreditu jeste kreditna sposobnost korisnika kredita, a vrlo često i sudužnika koji služi kao sredstvo obezbjeđenja. Naime, sve banke prema propisima koji regulišu zaštitu korisnika finansijskih usluga dužne su procijeniti kreditnu sposobnost podnositelja zahtjeva i njegovog sudužnika ukoliko postoji kao sredstvo obezbjeđenja ugovora. Kreditna sposobnost praktično znači sposobnost ili mogućnost urednog vraćanja kredita koja se temelji na redovnim mjesečnim primanjima koja ostvarujete. Nakon što je utvrđeno da bi kreditna sposobnost mogla biti uredna, pristupa se prikupljanju sredstava obezbjeđenja kredita, za slučaj da kredit ne možete uredno vraćati. Kao sredstva obezbjeđenja, a kada je u pitanju stambeni kredit, najčešće se koriste već pomenuti sudužnik, zatim mjenice i hipoteka. Hipoteka se obično zasniva na nekretnini koju kupujete te se potpisivanje ugovora o hipoteci odigrava paralelno sa potpisivanjem ugovora o kreditu. Ugovor o hipoteci se zaključuje pred javnim bilježnikom, odnosno notarom i kupac nekretnine (korisnik kredita) snosi troškove zaključenja ugovora pred notarom koji iznos zavisi od vrijednosti nekretnine koja se zalaže. Prije nego banka pristane da nekretnina bude založena, procjena nekretnine koju radi nezavisni procjenitelj mora pokazati da nekretnine vrijedi više od iznosa kredita koji se traži. Koliko više mora vrijediti nekretnina zavisi od banke do banke i trenutne ponude stambenih kredita. Pored gore navedenih stvari, korisnik kredita mora voditi računa i o kamatnoj stopi po kojoj će vraćati kredit. Kamatna stopa može biti fiksna ili promjenljiva, a s obzirom da se stambeni kredit diže na duži vremenski period, fiksna kamatna stopa bi sigurno bila sigurnija opcija. Također, što je duži otplatni period vraćanja kredita, to se više kamate vrati banci u toku trajanja kredita,ako da vrijeme otplate kredita treba što je moguće više smanjiti, ali da se pri tome ne ugrozi mogućnost vraćanja kredita. Kod stambenih kredita banka isplaćuje kreditna sredstva direktno prodavcu nekretnine na račun i to nakon što prodavac nekretnine, koji je još uvijek formalni vlasnik iste, dobije od zemljišnog ureda Rješenje o upisu hipoteke. Ono o čemu također treba voditi računa jeste da će banka zahtjevati da se korisnik kredita što prije upiše kao vlasnik nekretnine (obično je rok 90 dana) što znači da korisnik kredita mora platiti i porez na promet nepokretnosti kao preduslov da se upiše kao vlasnik u zemljišne knjige. Porezna stopa zavisi od države do države, ali uglavnom se kreće oko 5% od vrijednosti nekretnine koju procjeni nadležni državni organ. Ukoliko se kupuje nekretnine kojoj ste vi prvi vlasnik, dakle ukoliko se radi o novogradnji, onda se ne plaća porez na promet nepokretnosti, nego ste tog poreza oslobođeni jer je plaćen porez na dodatnu vrijednost (PDV). Dakle, kao što smo rekli na samom početku, postupak dobijanja stambenog kredita je složen proces i obuhvata nekoliko važnih procesa koji se sastoje od utvrđivanja kreditne sposobnosti, obezbjeđenja naplate kredita, procjene tržišne vrijednosti nekretnine, te u konačnici plaćanja poreza. LITERATURA: Zakon o obligacionim odnosima FBiH (“Službeni list SFRJ”, br. 29/78, 39/85, 45/89 i 57/89) Zakon o zaštiti korisnika finansijskih usluga Federacije Bosne i Hercegovine (Sl. novine FBiH 31/14) Zakon o zaštiti korisnika finansijskih usluga (“Sl. glasnik RS”, br. 36/2011 i 139/2014) Autor teksta: *Napomena: Tekstovi u okviru projekta, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda, ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu. Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i Krivičnog zakonika). Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Zlatan Omerspahić. ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.

Susvojina postoji kada dva ili više lica imaju pravo svojine na jednoj stvari, svaki prema svom udelu. Suvlasništvo može nastati: ugovorom o poklonu, ugovorom o kupoprodaji, ugovorom o razmeni, ugovorom o deobi zajedničke imovine, testamentom i sudskom odlukom. Suvlasnički udeo predstavlja alikvotni deo celine, a može biti izražen u razlomku (1/3), procentualno ili u decimalama. Suvlasnik ima pravo da  samostalno raspolaže svojim  suvlasničkim  delom, ali samo kada je riječ o alikvotnom  delu  prava svojine. Suvlasnik ne može otuđiti realni deo stvari niti može samostalno preduzimati materijalne akte u odnosu na  stvar bez saglasnosti ostalih  suvlasnika. Suvlasnik može vršiti svoja ovlaštenja u odnosu na  stvar samo uz saglasnost ostalih  suvlasnika , što ne znači da je u svim slučajevima potrebna jednoglasnost.To zavisi od važnosti posla koji se poduzima, nekad se traži saglasnost svih  suvlasnika , a nekad je dovoljna  saglasnost većine. Susvojina je imovinska zajednica u kojoj svaki suvlasnik ima pravo da traži deobu. Pravo na deobu se stiče u trenutku sticanja  suvlasničkog svojstva i postoji  svo  vreme trajanja svojine . Deoba se može tražiti u svako doba i pravo na deobu  ne može  zastariti, ali se deoba ne može zahtevati u nevreme .Okolnosti koje sprečavaju zahtev za  deobu mogu biti samo privremenog karaktera. Suvlasnici sporazumno određuju način deobe stvari, a u slučaju da se ne može postići sporazum odlučuje sud. [1] Sud će u vanparničnom postupku razvrgnuti suvlasničku zajednicu na način da će deljive stvari podeliti fizički, nekretnine geometrijski, a ako to nije moguće, bez da se znatno umanji vrednost, sud će  odrediti civilnu deobu, prema pravilima izvršnog postupka, a na način da se nekretnina proda na javnoj prodaji ili na drugi pogodan način, a dobijeni iznos podeli suvlasnicima srazmerno njihovom suvlasničkim delovima. Postupak deobe stvari i imovine u suvlasništvu se pokreće predlogom kod nadležnog suda u vanparničnom postupku. Predlog podnosi ovlašćeno lice, titular prava na deobu (suvlasnik imovine). Predlog mora da sadrži podatke o predmetu deobe, veličini  dela i podatke  o drugim stvarnim pravima svakog suvlasnika. Ako se radi o deobi  nepokretnosti, moraju se navesti zemljišnoknjižni  i katastarski podaci i priložiti odgovarajući pismeni dokazi o pravu svojine, pravu služnosti i drugim stvarnim pravima, kao i posedu nepokretnosti (zemljišno knjižni izvodi, posedovni listovi, fotosnimci, skice i dr.) u prijedlogu se navode i drugi podaci), kao što su označenje suda kojem se podnosi predlog, adrese stranaka, njihovih punomoćnika, zastupnika, ime i prezime, potpis podnosioca predloga i drugi podaci. Prijedlog sa navedenim prilozima se podnosi sudu na čijem se području stvar ili imovina  nalazi, a ako se stvar ili imovina u suvlasništvu nalazi na teritoriji više sudova, nadležan je svaki od tih sudova. Na ovom ročištu sud saslušava predlagača i protivpredlagača,  kao i druga lica koja polažu određena prava na stvari ili imovini, vrši uvid u zemljišnoknjižne  izvatke, posedovne listove,  ugovore, kopije planova, skice i drugu dokumentaciju predloženu u spisu radi utvrđivanja nekretnina koje su predmet deobe, da li su svi suvlasnici živi, odnosno da li je iza suvlasnika upisanih u zemljišne knjige, a koji su naknadno umrli sproveden ostavinski postupak, odnosno ko su njegovi naslednici, te da  li su svi suvlasnici upisani u zemljišnim knjigama, tj. da li su svi suvlasnici navedeni kao stranke u postupku. Takođe, sud utvrđuje da li su neke od nekretnina prometovane, a prometovanje nije provedeno u zemljišnim knjigama, pa se nekretnine i dalje formalno vode na upisanom suvlasniku. Takođe, suđ utvrđuje: da li su stranke (suvlasnici) izvršili takozvanu internu deobu, odnosno, ko uživa i u kom obimu nepokretnosti koje su predmet diobe. Ukoliko protivpredlagači  ne osporavaju pravo na diobu predlagaču, sud od stranaka uzima izjavu o načinu deobe nepokretnosti,  odnosno utvrđuje da li postoji mogućnost  postizanja sporazuma o uslovima i načinu deobe. Ako sud postupajući  po predlogu utvrdi da je među suvlasnicima sporno pravo na stvarima koje su predmet deobe, ili sporno pravo na imovinu, sporna veličina dela u stvarima, odnosno imovini u suvlasništvu, ili je sporno  koje stvari, odnosno prava ulaze u imovinu u suvlasništvu, prekinuće postupak deobe i uputiti predlagača da u određenom roku pokrene parnicu.  Ako predlagač u određenom roku ne pokrene parnicu smatraće se da je predlog povučen. Na pripremnom ročištu se u određenim slučajevima može odlučiti o načinu i uslovima deobe stvari i imovine. Recimo, kod deobe nepokretnosti stranke se mogu sporazumjeti da se ne vrši cepanje parcela, nego da na osnovu svog suvlasničkog dela u postupku deobe dobiju parcele u celosti. Takođe suvlasnici mogu izvršiti deobu tako što će jedan suvlasnik isplatiti ostalim suvlasnicima njihove suvlasničke delove, odnosno, da jednom suvlasniku, najčešće predlagaču, isplate njegov suvlasnički dio, a oni (ostali suvlasnici) i dalje ostanu u suvlasničkoj zajednici sa proporcionalno uvećanim suvlasničkim delovima. Nakon pripremnog ročišta, sud zakazuje ročište na licu mesta, (uviđaj) uz učešće veštaka geodetske struke, a po potrebi i veštaka drugih struka. U praksi sud uzima izjave stranaka, odnosno unosi u zapisnik izjave stranaka o uslovima i načinima deobe, ali ne zaključuje sudsko poravnanje, nego donosi posebno rešenje o deobi nepokretnosti  (razvrgnuće suvlasničke zajednice nepokretnosti) čime, navodno, prelazi svoje kompetencije jer procjenjuje šta je to u interesu stranaka. Rešenjem o deobi sadrži: predmet, uslove i način deobe, podatke o fizičkim delovima stvari i pravima koja su pripali svakom od zajedničara, kao i njihova prava i obaveze utvrđene deobom. [2] Rešenjem sud mora odlučiti i o troškovima vanparničnog postupka.  Propisano da u vanparničnim stvarima koje se odnose na imovinska prava učesnika, učesnici snose troškove na jednake delove, ali ako postoji znatna razlika u pogledu njihovog udela u imovinskom pravu o tome odlučuje sud, koji će prema srazmeru toga udela odrediti koliki će dio troškova snositi svaki učesnik. Izvori: [1] Zakon o osnovama svojinskopravnih odnosa („Sl.list SFRJ, br. 6/80 i 36/90, „Sl.list SRJ, br. 29/96 i „Sl. Glasnik RS“, br.115/2005-dr. zakon), čl.16, stav 4. [2] Zakon o vanparničnom postupku (“Sl.glasnik SRS”, br. 25/82 i 48/88 I “Sl. glasnik RS”, br. 46/95-dr. zakon, 18/2005-dr. zakon, 85/2012, 45/2013-dr. zakon, 55/2014, 6/2015 i 106/2015-dr. zakon) , čl. 154. stav 1. Autor teksta: *Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Prav(n)e stvari na prav(n)om mestu, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog

U vršenju roditeljskog prava, roditelji imaju određena ograničenja. Ranije je preovladavalo mišljenje da država nema prava da se meša u porodične odnose. U savremenom pravnom sistemu, dete je u centru porodičnih odnosa, te se zbog najboljeg interesa deteta i zaštite njegovih prava, ograničava i pooštrava odgovornost roditelja u vršenju roditeljskog prava. Prirodno je da roditelji vole svoju decu i da se na najbolji način brinu o interesima i pravima deteta, međutim, postoje i oni roditelji koji nisu sposobni da se na najbolji način staraju o podizanju i vaspitanju svoje dece, odnosno slučajevi u kojima roditelji grubo zanemaruju ili zloupotrebljavaju svoje dete. Država u tim slučajevima štiti decu od takvih roditelja i preduzima odgovarajuće mere. Ovlašćenja u našem pravnom sistemu imaju organ starateljstva i sud. Organ starateljstva preduzima mere nadzora, koje mogu biti: preventivni nadzor: koji se vrši preko centra za socijalni rad, a odnosi se na situacije kad posledica vršenja roditeljskog prava još nije nastala, npr. roditelji ne mogu da se odluče o izboru škole, slobodnim aktivnostima, društvu deteta, i sl. Zatim, situacije kada organ starateljstva daje saglasnost na određene pravne poslove koje roditelji preuzimaju na osnovu vršenja roditeljskog prava, a odnose se na dete, npr. upravljanje imovinom deteta, određivanje ličnog imena deteta i sl. Roditelji se zahtevom obraćaju organu starateljstva za obavljanje preventivnog nadzora. Ukoliko organ starateljstva ne može da donese odgovarajuću odluku, odluka će pripasti sudu. korektivni nadzor: organ starateljstva donosi odluke kojima korigure roditelje u vršenju roditeljskog prava: upozorava roditelje na nedostatke u vršenju roditeljskog prava; upućuje roditelje na razgovor u porodično savetovalište ili ustanovu specijalizovanu za posredovanje u porodičnim odnosima; polaganje računa roditelja o upravljanju imovinom deteta; pokretanje sudskih postupaka protiv roditelja, i tada ulogu odlučivanja ima sud. Sud preduzima mere ograničenja vršenja roditeljskog prava. Najstrožija porodičnopravna sankcija jeste lišenje roditeljskog prava. Postoji: Potpuno lišenje roditeljskog prava: Zloupotreba prava– kada roditelji svojim aktivnim delovanjem ugrožavaju osnovna prava deteta na njegov nesmetani fizički i psihički i intelektualni razvoj. Porodični zakon navodi primere (exempli causa): -ako fizički, seksualno ili emocionalno zlostavlja dete; -ako izrabljuje dete prisiljavajući ga na preterani rad, ili rad koji ugrožava moral, zdravlje ili obrazovanje deteta, odnosno rad koji je zabranjen zakonom; -ako podstiče dete na vršenje krivičnih dela; -ako navikava dete na odavanje rđavim sklonostima; -ako na dr. način zloupotrebljava prava iz sadržine roditeljskog prava. Grubo zanemarivanje roditeljskih dužnosti– kada roditelji ne vrše roditeljsko pravo prema detetu.       Zakonom su navedeni primeri: -ako je napustio dete; -ako se uopšte ne stara o detetu sa kojim živi; -ako izbegava da izdržava dete ili da održava lične odnose sa detetom sa kojim ne živi, tj. ako sprečava održavanje ličnih odnosa deteta i roditelja sa kojim dete ne živi; -ako sa namerom i neopravdano izbegava da stvori uslove za život sa detetom koje se nalazi u ustanovi socijalne zaštite ; -ako na drugi način grubo zanemaruje dužnosti iz sadržine roditeljskog prava. Delimično lišenje roditeljskog prava: U ovom slučaju roditelj nastavlja da obavlja roditeljska prava koja mu nisu oduzeta odlukom suda, ima dva slučaja: delimično lišenje prava roditelja koji vrši roditeljsko pravo- sud ga može lišiti prava na čuvanje i vaspitanje, podizanje, obrazovanje i zastupanje detetom kao i na upravljanje i raspolaganje imovinom deteta. delimično lišenje prava roditelja koji ne vrši roditeljsko pravo- roditelj može biti lišen prava da održava lične kontakte sa detetom i prava na odlučivanje o pitanjima koja bitno utiču na život deteta. Odluku o delimičnom lišenju roditeljskog prava se donosi na neodređeno vreme. Ukoliko su oba roditelja delimično lišena u pogledu istih prava, detetu se mora postaviti privremeni staratelj, koji će odlučivati o tim pravima, a po potrebi dete se može zbrinuti u drugoj hraniteljskoj porodici ili socijalnoj ustanovi. Ova odluka se upisuje u matičnu knjigu rođenih deteta. Kad prestanu razlozi za lišenje roditeljskih prava, roditeljima se može vratiti vršenje roditeljskog prava. Za to se podiže tužba. To mogu učiniti: roditelji, dete, javni tužilac i organ starateljstva. Odluka suda se takođe beleži u matičnu knjigu rođenih. Konačno, roditeljsko pravo prestaje prema detetu kada dete navrši 18. godina života. Izuzetno, roditeljsko pravo može prestati i ranije, kada dete iz razloga zaključenja braka ili roditeljstva (emancipacije) dobije punu poslovnu sposobnost. Takođe, može doći i do produžetka roditeljskog prava, u slučaju bolesti ili smetnji u psihofizičkom razvoju deteta ili kada dete nije sposobno da se stara samo o sebi i svojim interesima ili svojim postupcima ugrožava iste. Ovo se razlikuje od produžetka roditeljskih obaveza- da roditelji brinu i o svojoj punoletnoj deci u vreme redovnog studiranja, a najkasnije navršetkom 26. godine života deteta, kao i u slučaju gubitka zaposlenja, lošeg zdravstvenog stanja deteta ili drugih razloga. Sva roditeljska prava, dužnosti i ograničenja postoje u potrebnoj meri sa ciljem za normalan  razvoj deteta. Izvori: http://www.paragraf.rs/propisi/porodicni_zakon.html http://www.paragraf.rs/propisi/zakon_o_maticnim_knjigama.html Autor: *Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Prav(n)e stvari na prav(n)om mestu, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda, ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu.Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i Krivičnog zakonika). Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Nataša Stančev. ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.  

U ,,moru’’ krivičnih dela koja se javlaju u društvenim odnosima, naš zakonodavac reguliše i ona koja su usmerena protiv intelektualne svojine. Pre svega, krivično delo je ono delo koje je zakonom predviđeno kao krivično delo, koje je protivpravno i koje je skrivljeno.[1] Dok, intelektualna svojina, kao trgovinskopravna nauka, u najširem smislu predstavlja skup pravnih propisa kojima se regulišu društveni odnosi i pojave u vezi sa intelektualnim, tj. duhovnim stvaralaštvom.[2] U posebnom delu Krivičnog zakonika Srbije (KZ), u glavi dvadesetoj propisana su pet krivična dela protiv intelektualne svojine. To su: povreda moralnih prava autora i interpretatora, neovlašćeno iskorišćavanje autorskog dela ili predmeta srodnog prava, neovlašćeno uklanjanje ili menjanje elektronske informacije o autorskim i srodnim pravima, povreda pronalazačkog prava i neovlašćeno korišćenje tuđeg dizajna. U vezi sa prvim po redu krivičnim delom, KZ je u članu 198. propisao da svako ko pod svojim imenom ili imenom drugog, u celini ili delimično objavi, stavi u promet primerke tuđeg autorskog dela ili interpretacije, ili na drugi način javno saopšti tuđe autorsko delo ili interpretaciju, kazniće se novčanom kaznom ili zatvorom do tri godine. Ovako su krivičnopravno zaštićeni i autor i interpretator nekog dela. To mogu biti književnici, scenaristi i režiseri (kao koautori), muzičari, glumci i pevači (kao interpreatori). U istom članu stoji i da je svaka izmena ili prerada tuđeg autorskog dela ili tuđe snimljene interpretacije, bez dozvole autora, odnosno interpretatora kažnjiva novčanom kaznom ili kaznom zatvora do jedne godine. Dakle, ovde je, komparativno u odnosu na delo u prvom stavu, propisana blaža kazna. Zatim, stavljanje u promet primeraka tuđeg autorskog dela ili interpretacije na način kojim se vređa čast ili ugled autora ili izvođača, kazniće se novčanom kaznom ili zatvorom do šest meseci. Predmeti ovog krivičnog dela koji su upotrebljeni, oduzeće se, ali ne i uništiti kao što je slučaj kod većine krivičnih dela protiv intelektualne svojine. Gonjenje za krivično delo izmene ili prerade tuđeg autorskog dela ili interpretacije preduzima se po predlogu, a za delo kojim se vređa čast ili ugled autora ili izvođača po privatnoj tužbi. Naredno krivično delo, neovlašćeno iskorišćavanje autorskog dela ili predmeta srodnog prava, sadržano je u članu 199. Ono postoji ukoliko neko neovlašćeno objavi, snimi, umnoži, ili na drugi način javno saopšti u celini ili delimično autorsko delo, interpretaciju, fonogram, videogram, emisiju, računarski program ili bazu podataka. Sankcija za ovo delo je kazna zatvora do tri godine. Identična kazna propisana je i za učinioca koji stavi u promet ili sa namerom stavljanja u promet drži neovlašćeno umnožene ili neovlašćeno stavljene u promet primerke autorskog dela ili predmeta srodnog prava (interpretaciju, fonogram, videogram itd.). Ako je navedene radnje učinilac krivičnog dela preduzeo u nameri pribavljanja imovinske koristi za sebe ili drugog, tj. u lukrativne svrhe, kazniće se zatvorom od šest meseci do pet godina. Takođe, kažnjiva je i svaka radnja komercijalne proizvodnje, uvoz, stavljanje u promet, prodaja, davanje u zakup, reklamiranje u cilju prodaje ili davanja u zakup, uređaja ili sredstava čija je osnovna ili pretežna namena uklanjanje, zaobilaženje ili osujećivanje tehnoliških mera sprečavanja povrede autorskih i srodnih prava, kao i korišćenje takvih uređaja ili sredstava sa ciljem povrede autorskih i srodnih prava. Svi predmeti koji su proizašli iz ovog krivilnog dela će se oduzeti i uništiti. Možemo zaključiti da su kazne za ova delo nešto strožija u odnosu na prvo po redu krivično delo iz ove grupe. Treće krivično delo, iz grupe krivilnih dela protiv intelektualne svojine, jeste neovlašćeno uklanjanje ili menjanje elektronske informacije o autorskom i srodnim pravima. Svako ko neovlašćeno ukloni ili izmeni elektronsku informaciju o autorskom ili srodnom pravu, ili stavi u promet, uveze, izveze, emituje ili na drugi način javno saopšti zaštićeni sadržaj sa kojeg je elektronska informacija o pravima neovlašćeno uklonjena ili izmenjena kazniće se kumulativno novčanom kaznom i zatvorom do tri godine. Kod ovog krivičnog dela, ne postoje ’’izvedena’’ ili ’’modifikovana’’ krivična dela, kao kod prethodna dva. Predmeti iz ovog krivičnog dela će se oduzeti i uništiti. Što se tiče, povrede pronalazačkog prava (koje predstavlja jednu od celina industrijske svojine), propisana je novčana kazna ili kazna zatvora do tri godine za onoga ko neovlašćeno proizvodi, uvozi, izvozi, nudi radi stavljanja u promet, stavlja u promet, skladišti ili koristi u privrednom prometu proizvod ili postupak zaštićen patentom. Ako je ovim delom pribavljena imovinska korist ili prouzrokovana šteta drugome u iznosu koji prelazi milion dinara, učiniocu je zaprećena kazna zatvora od jedne do osam godina. Dakle, najteža kazna koja je propisana za krivična dela iz ove grupe. U okviru ovog člana, predviđeno je i još da neovlašćeno objavljivanje ili činjenje dostupnim suštine tuđeg prijavljenog pronalaska, pre nego što je on objavljen na zakonom utvrđeni način, predstavlja krivično delo sa sankcijom za učinioca u vidu novčane kazne ili zatvora do dve godine. Pored toga, ko još i neovlašćeno podnese patentnu prijavu ili u prijavi ne navede ili lažno navede pronalazača, kazniće se zatvorom od šest meseci do pet godina. Predmeti koji su proistekli iz dela neovlašćene proizvodnje, uvoza, izvoza, stavljanja u promet itd. i usled kojih je učinilac pribavio imovinsku korist ili prouzrokovao štetu, odušeće se i uništiti. Na kraju, za neovlašćeno korišćenje tuđeg dizajna (koje predstavlja pravo u okviru pronalazačkog prava), zaprećena je novčana kazna ili zatvor do tri godine. Jedna od ove dve kazne će se primeniti ako učinilac na svom proizvodu koji se nalazi u prometu, neovlašćeno upotrebi, u celosti ili delimično, tuđi prijavljeni, odnosno zaštićeni dizajn proizvoda. Pored toga, kazniće se i onaj ko neovlašćeno objavi ili na drugi način učini dostupnim javnosti predmet prijave tuđeg dizajna pre nego što je on objavljen na zakonom propisani način, novčanom kaznom ili kaznom zatvora do jedne godine. Proizašli proizvodi će se oduzeti, što je identično sa krivičnim delom povrede moralnih prava autora i interpretatora. Izvori: [1] Krivični zakonik (“Sl. glasnik RS”, br. 85/2005, 88/2005 – ispr., 107/2005 – ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013, 108/2014 i 94/2016) član 198 – 202. [2] Pravo intelektualne svojine, prof. dr Vidoje Ž. Spasić, 2016 god. str. 478 – 479 Autor teksta: *Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Prav(n)e stvari na prav(n)om mestu, priredjeni su u vidu

Notar nova pojava XXI vijeka na prostorima Ex-Jugoslavije donosi mnogo promjena u pravnom sistemu država, naročito nakon rascjepa i nakon osamostaljenja svake države značaj notara raste a Evropska komisija u svojim direktivama naglašava da se ovaj institut u pravnom sistemu država mora ispoštovati i preuzeti odgovornost od sudova i drugih nadležnih organa. Kako je svaka zemlja krenula putem integrisanja i razvoja a smjer kojim su išle i kojim idu države Ex Jugoslovije jeste zapad tj Evropa, morali su ispoštovati i ovu klazulu i direktivu Evrope kao vrlo značajnu i odgovornu koja je vodila i vodi novom načinu funkcionisanja pravnog sistema koji je uredjen ugovorima medjunarodne zajednice. Kada je u pitanju Crna Gora ona je posle  Slovenije i Hrvatske  prva uvela ovu novinu u pravnom sistemu države i naglasila ulogu Notara kao jednu vrlo krucijalnu promejnu koja će dovesti do poboljšanja pravnog sistema. Kada su u pitanju nadležnosti koje preuzima notar tu se dosta vodilo polemike u parlamentu CG-ore postojali su različiti amandmani kako i na koji način  treba da notar postupa i koje su njegove osnovne djelatnosti. Crna Gora se osamostalila 2006.godine a već 2008.godine institut notara je počeo u primjeni, naravno još dok je postojala zajednica  SCG tačnije 2005.godine postajao je predlog zakona o notarima ali se  tada nije realizovala već par godina posle, što bi značilo da ove godine je decenija postojanja notara u CG-ori.  Kako je regulisano i definisan pojam notara, postavlja se pitanje koje su njegove nadležnosti? Odgovor na ovo pitanje možemo naći u Zakonu o Notaru te stoga poslovi notara su: POSLOVI NOTARA Ovlašćenje Član 4 Notar je ovlašćen da vrši sljedeće poslove:  1) sastavlja notarske akte; 2) prima u depozit isprave, novac, hartije od vrijednosti i druge predmete;  3) po nalogu suda vrši poslove povjerene ovim zakonom; 4) vrši i druge poslove povjerene posebnim zakonom. Vrste notarskih akata Član 5 Notarski akti su akti o pravnim poslovima, izjavama volje i činjenicama koje sastavlja notar (notarski zapis), zapisnici o pravnim radnjama i činjenicama kojima prisustvuje notar (notarski zapisnik), potvrde o činjenicama koje, u okviru svoje nadležnosti, potvrđuje notar (notarska potvrda) i ovjere prepisa, potpisa i drugih podataka (notarska ovjera). Notarski akt predstavlja javnu ispravu, ako su prilikom njegovog sastavljanja ispoštovani bitni elementi forme propisane ovim zakonom. Notarski akt je vjerodostojna, odnosno izvršna isprava u slučajevima predviđenim ovim zakonom.[1] Povjereni poslovi od strane suda Član 6 Sud može notaru povjeriti sljedeće poslove:  1) popis i procjenu zaostavštine;  2) čuvanje ostavinskih isprava, novca, hartija od vrijednosti ili dragocjenosti; 3) druge poslove određene posebnim zakonima. Sastavljanje drugih akata Član 7 Pored akata iz člana 5 ovog zakona, notar je ovlašćen, kada je to zakonom propisano, da na zahtjev stranke sastavlja i druge akte. Akt iz stava 1 ovog člana ima svojstvo javne isprave pod uslovima iz člana 5 stav 2 ovog zakona[2]. Kako je u prvim čalnovima zakona navedeno koji su to fundamentalni poslovi notara, u javnosti se uvijek postavlja pitanje koliko je značajan i vjedostojan pečat notara i da li je manje vrijedan od aposlota iz suda, jer nije izuzeto da se neki poslovi koji mogu obaviti i u sudu i da li su ti poslovi jednake ili manje vrijednosti?  Pečat suda je svakako vrijedan ali uvodjenjem ovog instutta pečat notara je dobio veću vrijednost jer je država CG potpisnica ugovora kojim se reguliše da svaki pavni akt potpisan i overen od strane notara ima značaj veće vrijednosti i da van granica države važi i njime se može opravdati svaki pravni akt bez postavljnja pitanja o njegovoj validnosti. Kako je tako i kako se o tome može sa sigurnošću reći govori upravo to da svaki notar na teritoriji Crne Gore biva zaveden u Notarskoj komori CG-ore i da umrežavanjem u jednu organizaciju ovog tipa koja je u Evropi član Evropske notarske komore čini da bilo kakav pravni akt sačinjen kod notara bilo da je riječ o overi ili notarskom zapisu ima značaj. Notar na teritoriji CG-ore odredjuej prema broju stanovnika, što znači da na jednoj teritoriji opštine može imati više notara dok na već drugoj manje do jednog notara. Minimalan broj stanovnika koja jedna opština mora imati da bi postojao notar je 15.000 stanovnika ukoliko ima više stanovnika onda se i broj notara na toj teritoji opštine povećava, postavlja se pitanje šta činiti ako opština imanje od 15.000 stanovnika  da li može postojati notar i kome će se ti poslovi povjeriti? Ukoliko postoji manji broj stanovnika od 15.000  tada su poslovi povjereni Opštini ili sudu. Službeno sjedište Član 10 Notaru se određuje službeno sjedište. Broj mjesta i sjedišta notara određuje ministarstvo nadležno za poslove pravosuđa (u daljem tekstu: ministarstvo), tako da se za teritoriju opštine na svakih započetih 15.000 stanovnika odredi po jedno notarsko mjesto. Izuzetno, u opštinama s povećanim oblikom privredne djelatnosti; ministarstvo može, nakon pribavljenog mišljenja Notarske komore Crne Gore (u daljem tekstu: Komora), odrediti i veći broj mjesta. Službeno sjedište notara se može premjestiti u okviru službenog područja, ako je to potrebno radi urednog funkcionisanja notarske službe. Odluku o tome donosi ministarstvo, uz prethodno pribavljeno mišljenje Komore i uz pristanak notara. Komora može dozvoliti notaru da povremeno vrši poslove i izvan svog službenog sjedišta, ako to zahtijevaju objektivne potrebe stanovništva[3]. Nakon što smo uvideli koliko stanovnika je potrebno da bi postojao notar, treba napomenuti i to ko sve može postati notar i koji se uslovi trebaju ispuniti? Da bi neko mogao biti notar na teritoriji CG-ore moramo prevashodno užiavti javno mnjenje dakle ono se postavlja kao jedan od primata, pored ovog uslova nephodno je i da ima notar položen pravosudni ispit i rad nakon položen pravosudnog najmanje 3 godine i neizostavno je i to da ima položen notarski ispit( pominjati neću to da je neophodno da je diplomirani pravnik jer je to prvo slovo zakona koje glasi kada su u pitanju bilo kakvo obavljanje poslova koje su vezanu za pravnu struku). Za notara može biti imenovano lice koje ispunjava sljedeće uslove: 1) da je državljanin Crne Gore; 2) da ima opštu zdravstvenu i poslovnu sposobnost;  3) da je diplomirani pravnik; 4) da ima

U našem pravnom sistemu, bračna zajednica jeste zajednica života žene i muškarca, koja je uređena Porodičnim zakonom. Bračna zajednica, odnosno brak, u skladu sa našim važećim propisima prestaje: razvodom braka; poništenjem braka (ništavost i rušljivost); donošenjem pravosnažnog rešenja kojim se nestalo lice proglašava umrlim; smrću jednog ili oba supružnika. 1) Razvesti se može samo punovažan brak između živih supružnika. Naše pravo poznaje dva brakorazvodna uzroka: – ozbiljnu i trajnu poremećenost odnosa u braku; -ukoliko se objektivno ne može ostvariti zajednica života. Porodični zakon je u situaciji razvoda braka predvideo dve mogućnosti prestanka istog i to sporazumom o razvodu i razvod po tužbi. Sporazum o razvodu je regulisan članom 40. Porodičnog zakona, koji navodi da supružnici imaju pravo na razvod braka ako zaključe pismeni sporazum o razvodu. Sporazum o razvodu obavezno sadrži i pismeni sporazum o vršenju roditeljskog prava i pismeni sporazum o deobi zajedničke imovine. Ukoliko imaju decu, sporazum će sadržati i odredbu o vršenju roditeljskog prava, koja može imati oblik sporazuma o zajedničkom vršenju roditeljskog prava ili sporazuma o samostalnom vršenju roditeljskog prava. Ukoliko više ne postoji saglasna volja supružnika da se brak održi, oba supružnika imaju pravo na razvod braka ako su bračni odnosi ozbiljno i trajno poremećeni ili ako se objektivno ne može ostvarivati zajednica života supružnika, podnošenjem tužbe. Dakle, volja samo jednog od supružnika, dovoljna je da se brak razvede. Prilikom podnošenja tužbe za razvod braka, mora se voditi računa o mesnoj nadležnosti za odlučivanje o navedenoj tužbi, pa tako zakon predviđa mesnu nadležnost suda na čijem području tuženi ima prijavljeno prebivalište. Stvarna nadležnost suda za postupanje u brakorazvodnoj materiji regulisana je Zakonom o uređenju sudova, kojim je utvrđena nadležnost osnovnih sudova u postupku razvoda braka. 2) Razlozi za utvrđivanje ništavosti braka regulisani su članom 31. do 36. Porodičnog zakona i isti se utvrđuju pred nadležnim sudom. -Ništavost braka postoji, ako je brak zaključen između dva lica istog pola, ako izjave volje supružnika nisu bile potvrdne ili ako brak nije sklopljen pred matičarem. Zatim, brak je ništav ako nije sklopljen radi ostvarivanja zajednice života supružnika, ako je sklopljen za vreme trajanja ranijeg braka jednog supružnika, ako je u brak stupilo lice nesposobno za rasuđivanje. i ako su ga međusobno sklopili krvni, adoptivni ili tazbinski srodnici između kojih nije dozvoljeno sklapanje braka ili su stupili u brak staratelj i štićenik. -Rušljivost braka regulisana je članom 37. do 39. istog Zakona. Brak je rušljiv ako ga je zaključilo maloletno lice bez dozvole suda, ako je na njegovo sklapanje supružnik pristao pod prinudom i kada je na njegovo sklapanje supružnik pristao u zabludi o ličnosti drugog supružnika ili o nekoj njegovoj bitnoj osobini. 3) Zakonom o vanparničnom postupku, utvrđeno je da se nestalo lice može proglasiti umrlim: -ako o licu od čijeg je rođenja proteklo više od 70 godina za poslednjih pet godina nije bilo nikakvih vesti; -ako za poslednjih pet godina nije bilo nikakvh vesti o životu lica koje je nestalo u okolnostima koje čine verovatnim da nije više u životu; -ako je lice nestalo u neposrednoj smrtnoj opasnosti (brodolom, saobraćajni udes, poplava, zemljotres i slično); -ako je lice nestalo u toku rata ili u vezi sa ratnim događajima, a o njegovom životu nije bilo nikakvih vesti godinu dana od prestanka neprijateljstva. 4) Nastupanjem činjenice smrti jednog od supružnika, brak prestaje upisom navedene činjenice u nadležne matične knjige ili pravosnažnim rešenjem vanparničnog suda o utvrđivanju činjenice smrti. Pojašnjenje prestanka bračne zajednice je uopšteno i u ovom slučaju predstavljeno idealno, prvenstveno jer treba uzeti u obzir i ostale situacije brakorazvodne parnice koje podrazumevaju raspodelu bračne tekovine, supružničko izdržavanje, poveravanje maloletnog deteta, uređenje viđanja maloletne dece sa roditeljima, zatim izdržavanje dece (alimentacija) i druge okolnosti. Izvori: 1. https://www.paragraf.rs/propisi/porodicni_zakon.html 2. https://www.paragraf.rs/propisi/zakon_o_vanparnicnom_postupku.html Autor teksta: *Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Prav(n)e stvari na prav(n)om mestu, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda, ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu. Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i Krivičnog zakonika). Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Nataša Stančev. ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.

Zbog čega Island? Island je zemlja koja je prva počela da se bavi rodnim problemom na globalnom nivou, tačnije nivou čitave države i javnih ustanova. Već devetu godinu zaredom proglašena je vodećom zemljom u borbi za jednakost polova od strane Svetskog ekonomskog foruma. Neki joj pripisuju epitet  feminističke zemlje br. 1 na svetu. Kratko upoznavanje sa državnim uređenjem Islanda bi izgledalo ovako: Island[1] je republika sa parlamentarnom vladom koja broji svega 300.000 stanovnika, od čega skoro 5% čine strani državljani. Pravni sistem Islanda nalazi se pod značajnim uticajem pravnih sistema Nordijskih država, medju kojima se posebno izdvaja Danska. Na snazi, danas je Ustav iz 1944.godine, koji je pretrpeo izmene i dopune više puta od tada. Podela vlasti je veoma slična našem modelu. Vlast se takodje deli na: zakonodavnu, izvršnu i sudsku, s tim što unutrašnja organizacija organa koji predstavljaju svaku od grana jeste drugačije postavljena nego kod nas. Bitno je istaći i to da pravni sistem Islanda nije common law, već je i kod njih zastupljena recepcija Rimskog prava, pa se tako pojavljuju kao civil law pravni sistem. „Island[2] je, usvajanjem novog zakona u parlamentu u kojem 50 odsto poslanika čine žene, postao prva država na svetu u kojoj muškarci i žene moraju da budu jednako plaćeni.” Takodje, ova zemlja je proglašena za “Najbolje mesto na svetu za život žena.” Primer koji će dati jasniju sliku je taj što se Velika Britanija kao oličenje moderne civilazije nalazi tek na 24. mestu ove liste. Generalno govoreći zemlje krajnjeg severa Evrope nalaze se na vrhu margine kada je u pitanju ostvarenje ideje jednakosti polova. Zanimljiv je i podatak da im se na tom putu prudružila i jedna zemlja Afrike – Ruanda. Osnovna ideja Zakona[3] koji je stupio na snagu prvog dana 2018. godine, je da: Kompanije i ustanove javnog sektora koje broje minimum 25 zaposlenih moraju posedovati određenu vrstu sertifikata koji će im izdati Vlada I koji će biti neka vrsta garantije jednakog plaćanja muškaraca i žena zaposlenih na navedenim mestima. Oni koji se budu ogrešili o ovaj Zakon snosice troškove kazne. Donošenjem ovog zakona, Island je napravio veliki korak unapred kada je reč o ekvivalentnosti plaćanja osoba različitog pola. Na ovaj način Island je želeo da pokaže da se posao sproveden do kraja mora podjednako ceniti, bez obzira da li ga je preduzeo i izvršio muškarac ili osoba ženskog pola, kao i da se ovim putem stane na kraj platnoj razuđenosti koja je postojala godinama unazad. Počeci rodne nejednakosti sežu daleko u prošlost, ali su posledice i danas i više nego vidljive. U koliko napravimo paralelu sa Srbijom, videćemo da je u pitanju jedna vrsta grube nesrazmere. Naime, Srbija je jedna od vodećih zemalja u odnosu na zemlje EU kada govorimo o rodnoj neravnopravnosti.  “Dok[4] su žene manjinski zastupljene u kategoriji preduzetnika, samozaposlenih i rukovodilaca, one čine većinu pripadnika jedne druge grupe na tržištu rada, koju karakteriše izrazito nepovoljan položaj. Reč je o takozvanim pomažućim članovima u porodičnom poslu, koji najčešće obavljaju rad izvan sfere formal- nog tržišta rada (bez ugovora) i bez novčane nadoknade.” RODNE NEJEDNAKOSTI NA TRŽIŠTU RADA U SRBIJI (PDF Download Available). Available from: https://www.researchgate.net/publication/294907339_RODNE_NEJEDNAKOSTI_NA_TRZISTU_RADA_U_SRBIJI [accessed Feb 24 2018]. *Razlika u platama između muškaraca i žena porasla je na 16,4 % u 2013. godini u evrozoni, prema podacima koje je objavio Evropske statističke službe Eurostat. U Estoniji je najveća razlika u platama i dostiže 29,9 % u 2013. godini. Dok podaci[5] u III kvartalu 2017. godine  koji se tiču stope nezaposlenosti u RS navode stopu od 12,9%, koji nam ne pokazuje detaljni uvid u to koliko procenata čine osobe ženskog/ muškog pola. Kod nas je 2009. godine na snagu stupio Zakon o ravnopravnosti polova, koji je nakon toga povučen. Smatra se da je Zakon bio nedorečen tj. da nije u potpunosti obuhvatao materiju koju je regulisao.  Smatra se da bi novi Zakon[6] o rodnoj ravnopravnosti trebao da bude donet do kraja 2018.godine. Naime predlog novog Zakona je završen, I prenećemo pojedine odredbe koje su u njemu sadržane. Tako naprimer član 4[7] opširno govori o tome šta se smatra rodnom diskriminacijom: Rodno zasnovana diskriminacija (u daljem tekstu: rodna diskriminacija) jeste svako razlikovanje, nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), na otvoren ili prikriven način, u odnosu na lica ili grupe lica, kao i članove njihovih porodica ili njima bliska lica, zasnovano na polu odnosno rodu, u političkom, obrazovnom, ekonomskom, socijalnom, kulturnom, sportskom i drugim sferama društvenog života… U okviru nacrta izložene su I Nacionalna strategija za rodnu ravnopravnost – član 11[8] I Akcioni plan za sprovođenje strategije – član 12[9]. Član 23[10] govori o Strukturi organa upravljanja I organa nadzora u organima javne vlasti. Član 28[11] glasi: Zabranjen je otkaz, odnosno raskid radnog odnosa od strane poslodavca, odnosno organa javne vlasti, kao i proglašavanje zaposlenog za višak po osnovu pola, trudnoće, porodiljskog odsustva ili odsustva sa rada radi nege deteta i odsustva sa rada radi posebne nege deteta, kao i zbog pokrenutog postupka za zaštitu od diskriminacije, uznemiravanja, seksualnog uznemiravanja i seksualnog ucenjivanja na osnovu pola odnosno roda. Pored člana 28, možda sama srž nacrta jeste I član 31[12] koji upravo govori o jednakosti plaćanja (Zabrana nejednake zarade za isti rad ili rad jednake vrednosti) I glasi: Rodna diskriminacija postoji kada se za isti rad ili rad jednake vrednosti isplaćuje veća, odnosno manja plata, odnosno zarada i druga naknada za rad, u zavisnosti od toga kom polu pripada zaposleni i radno angažovani. Prilikom određivanja visine primanja iz stava 1. ovog člana sistematizacija poslova, odnosno radnih mesta, mora biti zasnovana na istim kriterijumima za žene i muškarce, i uređena tako da isključuje rodnu diskriminaciju. Nacrt Zakona[13] veoma opširno i obuhvatno govori o rodnoj diskriminaciji, njenoj zabrani, vršenju nadzora, jednakim mogućnostima koje se u različitim sferama moraju pružiti I biti podjednako dostupne za oba pola, pravu žena da odlučuju tj. vrše svoje pravo na rađanje, planiranje potomstva, informacije koje će im tom prilikom biti neophodne I lako dostupne, kaznama sa kojima će biti suočeni oni koji se ogreše o pojedine odredbe ovog Zakona, u koliko bude stupio na snagu. “Na[14]

U savremeno doba, biračko pravo se shvata kao individualno građansko pravo, kao jedno od osnovnih političkih prava. Opšte i slobodno korišćenje izbornih prava i sloboda predstavljaju najvažnije preduslove izražavanja političkih stavova volje građana i zagarantovana su Ustavom kao opšte, jednako i neprenosivo biračko pravo. Opšte biračko pravo znači da svi punoletni građani imaju pravo glasa bez obzira na razlike koje postoje među njima u rasnom, nacionalnom smislu, imovinskom stanju, profesiji, obrazovanju i drugim razlikama. Jednako biračko pravo znači da glas svakog birača ima jednaku vrednost, a ona se ostvaruje tako što svaki birač ima samo jedan glas na istim izborima. Neprenosivnost biračkog prava znači da se ono ne može prenositi na druga lica, već da ga mogu vršiti samo oni koji ga imaju. Taj deo naroda čine birači, odnosno oni čine biračko telo. U skladu sa Ustavom, štiti se pravo glasa i pravo upisa u birački spisak kao i zakonitost i pravilnost postupka po kome se odvijaju izborne radnje. Pravo glasa zaštićeno je i Krivičnim zakonikom, u poglavlju Krivična dela protiv izbornih prava, koji propisuje da postoji krivično delo ukoliko se protivzakonito onemogući glasanje i ako se prinudom utiče na izbornu volju glasača. U praksi su to najčešće radnje neupisivanja u birački spisak ili brisanja sa biračkog spiska. Dakle, upisivanje u birački spisak je pretpostavka za mogučnost ostvarivanja aktivnog biračkog prava. Protivpravni načini su razni, na primer ako je lice obmanjeno o vremenu ili mestu glasanja, sakrivanjem ličnih dokumenata kako bi se sprečilo glasanje, uništavanje poziva za glasanje, sastavljanje netačnih biračkih spiskova, povreda tajnosti glasanja, falsifikovanje rezultata glasanja i drugi načini. Naravno ukoliko je došlo do brisanja iz biračkog spiska uskladu sa zakonom neće postojati krivično delo, što znači da preduzete radnje uvek moraju da budu protivzakonite, odnosno suprotne zakonima i odgovarajućim podzakonskim propisima koji regulišu postupak glasanja. Da bi delo postojalo, pored namere, koja se dokazuje u svakom konkretnom slučaju, neophodno je i da je ostvarena posledica, odnosno da je glasač sprečen u glasanju ili ometen da glasa. Kako je prema Ustavu glasač građanin Republike Srbije, koji ima aktivno biračko pravo, koje stiče sa navršenih 18 godina života, glasanjem na izborima, građani ostvaraju svoje subjektivno političko pravo da izaberu predstavnika preko koga će učestvovati u upravljanju državom. Da bi krivično delo postojalo, mora da se otvari i posledica, da glasač usled preduzetih radnji učinioca krivičnog dela nije glasao, bilo da je u potpunosti bio sprečen ili je u tome privremeno bio ometen. Iako zakonom nije izričito navedeno ko može biti izvršilac ovog krivičnog dela, faktički će to biti ono lice koje sastavlja birački spisak ili lica kojima su dostupni birački spisovi, dakle članovi izborne komisije, biračkog ili nadzornog odbora. Međutim, druge protivpravne radnje onemogućavanja glasanja može da učini bilo ko (delictum communium). Učinilac ovog oblika krivičnog dela kazniće se novčanom kaznom ili kaznom zatvora do jedne godine. Kako se delo ceni u zavisnosti od konkretnih okolnosti, moguće je i da se za ovaj oblik dela izrekne samo sudska opomena. U slučaju kada neko silom ili pretnjom prinudi drugog da na izborima vrši ili ne vrši pravo glasanja, to će predstavljati teži oblik ovog krivičnog dela, i za ovaj oblik krivičnog dela predviđena je kazna zatovora od tri meseca do tri godine. Dakle, izborno pravo je opšte i jednako, izbori su slobodni i neposredni, a glasanje tajno i lično. Prema rečima Monteskjea, izbornim zakonima se uređuje “kako, od koga, kome i za šta se glasovi moraju dati” Izvori: http://www.paragraf.rs/propisi/krivicni_zakonik.html Autor teksta: *Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Prav(n)e stvari na prav(n)om mestu, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda, ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu. Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i Krivičnog zakonika). Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Nataša Stančev. ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.