Radno pravo i socijalna zaštita

Pravo na porodiljsko odsustvo i odsustvo radi nege deteta stiču zaposlene žene, po ugovoru o radu. Ova dva odsustva se ostvaruju zajedno. Zaposlena žena ima pravo na porodiljsko odsustvo i odsustvo radi nege deteta u ukupnom trajanju od 365 dana. Najpre se koristi porodiljsko odsustvo, pa odmah potom i odsustvo radi nege deteta. Prema Zakonu o radu, porodiljsko odsustvo može, na osnovu nalaza nadležnog zdravstvenog organa, da otpočne najranije 45 dana, a obavezno 28 dana pre termina predviđenog za porođaj. Dakle, odsustvo pre 45 dana pre porođaja, predstavlja za ženu pravo, i o tome odlučuje sama, podnoseći zahtev bilo kada, a kad navrši 28 dana pre porođaja, to postaje njena obaveza, odnosno, tada mora otpočeti odsustvo. Od dokumenata za otvaranje porodiljskog bolovanja potrebno je: – izveštaj o privremenoj sprečenosti za rad – doznaka koju izdaje nadležni zdravstveni organ – fotokopija izvoda iz matične knjige rođenih deteta (ako nije prva trudnoća, i za ostalu decu) – fotokopija overene zdravstvene knjižice – fotokopija obrasca M2 (prijava osiguranja) koja se nalazi kod poslodavca. Trajanje porodiljskog odsustva se proteže do navršena tri meseca od dana porođaja. Uz to se dodaje i onih 45, odnosno 28 dana, koje predstavlja pretporođajno vreme porodiljskog odsustva. Ono se uvek navršava nakon isteka trećeg meseca od dana porođaja. I odmah nakon toga, počinje da teče, odnosno, preobražava se u odsustvo radi nege deteta. Odsustvo radi nege deteta traje sve do isteka 365 dana od dana otpočinjanja porodiljskog odsustva po sili zakona. Ovo odsustvo je predviđeno prvenstveno u interesu deteta, zato što se radi o njegovim potrebama (dojenje, kupanje, ishrana, briga o pravilnom razvoju itd.). Otac deteta može, u dogovoru sa majkom deteta, po isteku porodiljskog odsustva koje traje tri meseca od rođenja deteta, da koristi pravo na odsustvo radi nege deteta umesto majke deteta. Porodiljsko odsustvo i odsustvo radi nege deteta za treće i svako naredno novorođenče traje ukupno dve godine. Pravo na ova odsustva u istom trajanju ima i zaposlena žena koja u prvom porođaju rodi troje ili više dece, kao i zaposlena žena koja je rodila jedno, dvoje ili troje dece,a u narednom porođaju rodi dvoje ili više dece. Prema Zakonu o radu, i otac deteta može da koristi porodiljsko odsustvo, u slučaju kada majka napusti dete, ako umre ili iz drugih opravdanih razloga sprečena da koristi ta prava (izdržavanje kazne zatvora, teža bolest itd). To pravo, otac deteta ima i kada majka deteta nije u radnom odnosu. Dakle, zakon omogućava ocu da zameni majku deteta u korišćenju porodiljskog odsustva, koje traje tri meseca od dana porođaja. Za vreme ovog odsustva ostvaruje se pravo na naknadu zarade, u skladu sa zakonom. Naknada zarade se utvrđuje prema Zakonu o finansijskoj podršci porodici sa decom, u visini zarade za puno radno vreme i učinak koji bi zaposleni ostvario da radi. Obračun i isplatu naknade zarade vrši poslodavac. Poslodavcu se vrši refundacija isplaćenih sredstava po dostavljanju dokaza da je isplatio naknadu zarade porodilji, iz buđeta Republike Srbije. Žena ima pravo da koristi samo porodiljsko odsustvo, koje traje do navršena tri meseca od porođaja, u slučaju da se dete rodi mrtvo ili da umre pre isteka porodiljskog odsustva. Ovo pravo ne može koristiti otac deteta. Poslodavac je dužan da zaposlenoj ženi, koja je odlučila da se vrati na rad pre isteka godinu dana od rođenja deteta, da obezbedi pravo na jednu ili više dnevnih pauza u toku dnevnog radnog vremena, u ukupnom trajanju od 90 minuta ili na skraćenje dnevnog radnog vremena u trajanju od 90 minuta, kako bi ona mogla da doji svoje dete, ako je njeno radno vreme duže od šest i više časova. Ova pauza joj se računa kao radno vreme. Ovo pravo se zaposlenoj majci omogućava do navršenih godinu dana života deteta. Za vreme trudnoće, porodiljskog odsustva, odsustva radi nege deteta, poslodavac ne može zaposlenoj da otkaže ugovor o radu, osim za radni odnos koji je zasnovan na određeno vreme, koji prestaje istekom roka na koji je zasnovan. Izvori: – https://www.pravno-informacioni-sistem.rs/SlGlasnikPortal/reg/viewAct/694cbad4-4727-4f93-b894-0b100b62c808 – http://www.pravno-informacioni-sistem.rs/SlGlasnikPortal/reg/viewAct/a5e830e3-3f94-4ea9-a291-d474793c401f Autor: PRATITE NAS NA INSTAGRAMU: kliknite ovde. PRATITE NAS NA FACEBOOK-U: kliknite ovde. *Napomena: Tekstovi u okviru projekta, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda, ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu. Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i Krivičnog zakonika). Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Nataša Stančev. ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.

Sezonski poslovi, naročito u oblasti poljoprivrede poznati su kao izvor većih prihoda za vreme leta. Sezonski radnici, popularni „sezonci“, tada su u prilici da rade po znatno višim dnevnicama. Nije nepoznat ni trend medju gradskom omladinom koja koristi slobodno vreme tako što će se obreti u ulozi berača voća ili neke druge kulture. Ipak, godinama unazad sezonski radnici nisu uživali neka veća prava, te je istovremeno njihov tretman zavisio od samog gazde koji bi ih angažovao. Česti su bili i slučajevi da smo „uvozili“ sezonce iz susednih nam zemalja, naročito Rumunije i Bugarske, jer su ovi radnici bili spremni da rade za nižu dnevnicu. Iako je stopa nezaposlenosti[1] u Srbiji u prvom kvartalu 2018. godine iznosila skoro 15%, dok je izražena nezaposlenost mladih starosti od 15-24 godine I iznosi 34,6%, za obavljanje sezonskih poslova uz čak troduplo veće dnevnice se ipak odlučuju naši susedi, te se povećao broj bosanskih državljana koji su spremni za sezonski rad u našoj zemlji. Narodna skupština Republike Srbije, 28.juna tekuće godine donela je Zakon[2] koji poboljšava položaj sezonskog radnika. Zakon[3] se u uvodnim odredbama pre svega osvrće na specifičnost sezonskog rada, reguliše pojednostavljeno radno angažovanje sezonskih radnika, kao i način plaćanja poreza i doprinosa za ove radnike. Uzimajući u obzir geografske karakteristike naše zemlje, ovaj Zakon[4] reguliše sezonski rad u oblastima: poljoprivrede, šumarstva i ribarstva, koje su u Zakonu obuhvaćene zajedničkim nazivom“sezonski poslovi“. Sa aspekta Zakona[5], potrebno je razgraničiti 2 pojma. To su pojmovi: Poslodavac- preduzetnik/pravno lice koje obavlja neku od ranije navedenih delatnosti Ili fizičko lice, nosilac/član poljoprivrednog gazdinstva koje se bavi poljoprivrednom proizvodnjom u skladu sa ovim Zakonom. Sezonski radnik- je fizičko lice koje poslodavac angažuje za rad na sezonskom poslu uz naknadu. Veoma je važno da sezonski radnik za obavljeni rad dobija naknadu(novčana protivvrednost), jer se u suprotnom odredbe ovog Zakona[6] neće odnositi na njega. Za lica koja su mladja od 18 godina važe posebni uslovi angažovanja na sezonskim poslovima. Na strane državljane koji se angažuju kao sezonski radnici u RS primenjuju se odredbe ovog Zakona, te se na ovaj način pojednostavljuje I njihovo angažovanje na sezonskim poslovima. Svaki sezonski radnik ima pravo na osnovu ovog Zakona[7] da bude upoznat sa uslovima rada, što istovremeno predstavlja obavezu poslodavca. Neke od informacija koje je poslodavac dužan da predoči sezonskom radniku su: Mesto rada Poslovi koje će obavljati Očekivanom trajanju radnog angažovanja Uslovima za bezbednost i zdravlje na radu Visini naknade koju angažovani radnik dobija za obavljen rad Član 6 ovog Zakona[8] izričito ustanovljava da radno vreme sezonskog radnika ne sme trajati duže od 12 sati dnevno, kao I 30 minuta obaveznog  odmora koji mora postojati na 8 sati dnevnog rada. Svaki sezonski radnik mora dobiti naknadu za svoj rad, u neto iznosu, po satu svog rada, dok poreze i doprinose uplaćuje poslodavac. Takodje, naknada ne sme biti niža od one koja je utvrdjena Zakonom. Počev od prvog dana angažovanja sezonskih radnika, poslodavac je dužan da Poreskoj upravi dostavi podatke za izradu evidencione prijave, u elektronskom formatu. Takodje, Zakon[9] sezonskom radniku jemči I prava iz zdravstvenog osiguranja, npr. U slučaju povrede na radu, bolesti… Poslodavac (fizičko/pravno lice koje je zakonom određeno kao poslodavac), može istog sezonskog radnika angažovati najviše 120 radnih dana u kalendarskoj godini. Nadzor nad primenom ovog zakona[10] vrši Poreska uprava, poljoprivredna inspekcija, I inspekcija rada. Raspon novčanih kazni utvrđen ovim zakonom[11] zavisi od toga da li se kao poslodavac javlja fizičko ili pravno lice. Dok kod pravnog lica iznosi kazni variraju  i do 1.000.000 dinara, u zavisnosti od prekršaja koje učini poslodavac, u slučaju kada se kao poslodavac javlja fizičko lice, iznos novčane kazne, u zavisnosti od prekršaja može iznositi I do 50.000 dinara. Izvori: [1] https://www.ekapija.com/news/2145558/stopa-nezaposlenosti-u-srbiji-148-u-prvom-kvartalu-2018 [2] http://www.parlament.gov.rs/upload/archive/files/cir/pdf/zakoni/2018/2265-18.pdf [3] http://www.parlament.gov.rs/upload/archive/files/cir/pdf/zakoni/2018/2265-18.pdf [4] http://www.parlament.gov.rs/upload/archive/files/cir/pdf/zakoni/2018/2265-18.pdf [5] http://www.parlament.gov.rs/upload/archive/files/cir/pdf/zakoni/2018/2265-18.pdf [6] http://www.parlament.gov.rs/upload/archive/files/cir/pdf/zakoni/2018/2265-18.pdf [7] http://www.parlament.gov.rs/upload/archive/files/cir/pdf/zakoni/2018/2265-18.pdf [8] http://www.parlament.gov.rs/upload/archive/files/cir/pdf/zakoni/2018/2265-18.pdf [9] http://www.parlament.gov.rs/upload/archive/files/cir/pdf/zakoni/2018/2265-18.pdf [10] http://www.parlament.gov.rs/upload/archive/files/cir/pdf/zakoni/2018/2265-18.pdf [11] http://www.parlament.gov.rs/upload/archive/files/cir/pdf/zakoni/2018/2265-18.pdf Autor teksta: PRATITE NAS NA INSTAGRAMU: kliknite ovde. PRATITE NAS NA FACEBOOK-U: kliknite ovde. *Napomena: Tekstovi u okviru projekta, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda, ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu. Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i Krivičnog zakonika). Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Marija Mijajlović. ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji. Share this:

Usvojenje je ustanova socijalne zaštite i porodičnog prava. Sa stanovišta socijalne zaštite, usvojenje ostvaruje značajnu funkciju zbrinjavanja djece bez roditeljskog staranja. Sa stanovišta porodičnog prava ono je jedan od načina zasnivanja, održavanja i produženja porodice. [1] USLOVI I POSTUPAK ZA USVOJENJE U REPUBLICI SRPSKOJ Za punovažnost usvojenja potrebno je da su usvojilac i usvojenikovi roditelji, odnosno staraoci o tome dali saglasnost pred nadležnim organom starateljstva. Za usvojenje maloljetnog lica starijeg od 10 godina potrebna je njegova saglasnost. Usvojilac može biti samo državljanin Republike Srpske. Izuzetno, usvojilac može biti i strani državljanin ako za to postoje naročito opravdani razlozi. Usvojenje može biti potpuno i nepotpuno. Potpunim usvojenjem se između usvojioca i njegovih srodnika i usvojenika i njegovih potomaka zasnivaju odnosi srodstva, kao da se radi o krvnom srodstvu. To je trajni odnos i ne može se raskinuti. Potpuno se može usvojiti samo dijete do 5 godina koje: Nema žive roditelje ili su mu roditelji nepoznati, Roditelji koje su dijete napustili, a više od jedne godine ne zna im se mjesto boravka, Roditelji koji su pred organom starateljstva pristali da njihovo dijete bude usvojeno. Potpuno mogu usvojiti samo bračni supružnici (ne možete usvojiti dijete ako ste samac), ako su oba ili jedan od njih stariji od usvojenika najmanje osamnaest godina. Potpunim usvajanjem prestaju sva međusobna prava i dužnosti između usvojenika i njegovih krvnih srodnika. Nepotpunim usvojenjem se između usvojenika i usvojioca i njegovih potomaka zasnivaju odnosi srodstva, kao i prava i dužnosti koja po zakonu postoje između roditelja i djece. Nepotpuno usvajanje ne utiče na prava i dužnosti usvojenika prema njegovim roditeljima i drugim srodnicima. [2]  Usvojiti se samo može maloljetno lice ili lice koje je starije od usvojenika najmanje osamnaest godina. Ako bračni supružnici zajednički usvajaju isto lice, uslov od razlike osamnaest godina mora ispunjavati jedan od njih. Za nepotpuno usvajanje je potrebno pristanak oba roditelja ako dijete ima roditelje. Nije potreban pristanak roditelja: Kome je oduzeto roditeljsko pravo Kome je oduzeta poslovna sposobnost Čije je boravište nepoznato najmanje jednu godinu, a u tom periodu se ne brine za dijete. Za vođenje postupka usvojenja nadležan je organ starateljstva prema prebivalištu maloljetnika, odnosno boravištu, ako se prebivalište ne može utvrditi. Za sve zainteresovane za postupak osvajanja potrebno je: Zahtjev za usvajanje Lična karta za usvojioca Rodni list za usvojioca Uvjerenje o državljanstvu za usvojioce Vjenčani list za usvojioce Ljekarsko uvjerenje za usvojioce Dokaz o stambenoj situaciji za usvojioce Potvrda o radnom odnosu i visini plate za usvojioce Prijedlog i mišljenje stručnog tima nadležnog Centra za socijalni rad, u sklopu mišljenja obavezno konstatovati da usvojiocu-usvojiocima nije oduzeta poslovna sposobnost, kao ni roditeljsko pravo po procjeni tima za usvajanje i druga dokumentacija. U postupku za usvojenje organ starateljstva će po službenoj dužnosti pribaviti mišljenje o postojanju uslova i podobnosti lica koje želi usvojiti od organa starateljstva prema prebivalištu toga lica, odgovarajućih organizacija i stručnjaka (socijalni radnik, psiholog, ljekar, pedagog i drugi). Ako organ starateljstva nađe da su ispunjeni uslovi za usvojenje donijeće rješenje o zasnivanju usvojenja, a ako ti uslovi nisu ispunjeni rješenjem će odbiti zahtjev. Organ starateljstva rješenjem o zasnivanju usvojenja može odrediti probni smještaj uz nadzor organa starateljstva od najduže tri mjeseca. Protiv rješenja kojim se odbija zahtjev za usvojenje, lice koje želi da usvoji može izjaviti žalbu u roku od 30 dana od dana dostavljanja rješenja. Žalba se predaje nadležnom drugostepenom organu za poslove politike. Što se tiče statistike prema podacima Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske u 2015. godini ostvareno je ukupno 30 usvojenja od čega šest potpunih, 18 nepotpunih, i 6 sa „međunarodnim elementom“. U 2014. godini realizovana su 3 usvojenja, i to jedno potpuno usvojenje i dva nepotpuna usvojenja. U toku 2013. godine zasnovano je 16 usvojenja (9 potpunih, 7 nepotpunih), 2012. godine zasnovano je ukupno 17 usvojenja (14 potpunih i tri nepotpuna), dok je 2011. godine zasnovano 27 usvojenja (19 potpunih i 8 nepotpunih). [3] USLOVI I POSTUPAK ZA USVOJENJE U FEDERACIJI BOSNE HERCEGOVINE Usvojenje može biti potpuno i nepotpuno. Usvojioci su dužni da upoznaju dijete da je usvojeno najkasnije do njegove sedme godine života, odnosno odmah nakon zasnivanja usvojenja ako je usvojeno starije dijete. Uvjeti za usvojenje djeteta su: Usvojenje se može zasnovati samo u interesu usvojenika, Ne može se usvojiti srodnik po krvi u pravoj liniji, ni brat, ni sestra, Staratelj ne može usvojiti svog štićenika dok ga organ starateljstva ne oslobodi dužnosti staratelja, Ne može se usvojiti dijete prije isteka tri mjeseca od njegovog rođenja, Usvojilac može biti državljanin Bosne i Hercegovine, Usvojilac može biti i strani državljanin, ako je usvojenje u najboljem interesu djeteta i ako dijete ne može biti usvojeno u Bosni i Hercegovini, Usvojilac može biti samo osoba koja je u životnoj dobi od 25 do 45 godina života i koja je starija od usvojenika najmanje 18 godina, Ako postoje osobno opravdani razlozi usvojilac može biti i osoba starija od 45 godina, ali dobna razlika između usvojioca i usvojenika ne smije biti veća od 45 godina. Usvojiti ne može osoba: Kojoj je dok traje nesposobnost oduzeto roditeljsko staranje, Kojoj je ograničena ili oduzeta poslovna sposobnost, Koja ne pruža dovoljno jemstva da će pravilno ostvarivati roditeljsko staranje. [4] Uvjeti za zasnivanje potpunog usvojenja: Potpuno se može usvojiti dijete do 10. godina života, Potpuno usvojiti dijete mogu bračni partneri zajednički, te maćeha ili očuh djeteta koje se usvaja, Vanbračni partneri koji žive najmanje 5 godina u vanbračnoj zajednici mogu potpuno usvojiti dijete. Uvjeti za zasnivanje nepotpunog usvojenja: Nepotpuno se može usvojiti dijete do navršene 18. godine života, Za usvojenje djeteta starijeg od 10 godina i sposobnog da shvati značenje usvojenja potreban je njegov pristanak, Nepotpuno mogu usvojiti dijete bračni partneri zajednički, jedan bračni partner uz pristanak drugog i maćeha ili očuh djeteta koje se usvaja, Osoba koja nije u braku i vanbračni partneri koji žive u vanbračnoj zajednici koja traje najmanje pet godina, mogu nepotpuno usvojiti dijete ako za to postoje naročito opravdani razlozi. Za vođenje postupka zasnivanja usvojenja nadležan je organ starateljstva mjesta prebivališta, odnosno boravišta djeteta, ako se njegovo prebivalište ne može utvrditi. Prije donošenja rješenja o zasnivanju usvojenja

 Zakon o pripravnicima u sudovima i državnom tužilastvu i pravosudnom ispitu  definiše sudskog pripravnika kao: ,,Lice koje prvi put zasniva radni odnos u svojstvu pripravnika u sudovima, odnosno Državnom tužilaštvu, pored uslova za zasnivanje radnog odnosa pripravnika u sudu i Državnom tužilaštvu propisanih Zakonom o sudovima i Zakonom o Državnom tužilaštvu, mora imati položen ispit za provjeru kvalifikovanosti za obavljanje prakse u sudu, odnosno Državnom tužilaštvu“[1]. Biti pripravnik naročito u sudstvu Crne Gore vrlo je teško,ako se uzme u obzir da već nekoliko godina postoji Vladin projekat za lica koja prvi put zasnivaju radni  odnos,tj počinju pripravnički staž nakon završenih osnovnih ili postdiplomskih studija skoro pa da rijetko je ko imao pravo stažirati u organima pravosudja Crne Gore. Onaj najznačajni dio da bi se zasnovao odnos u sudu jeste da lice koje predaje ima diplomu Pravnog fakulteta i da je završio četvorogodišnje studije ili ti ima ostavrenih 240 ETC kredita. Nakon ispunjenja najznačajnijeg dijela dolaze oni ,,lakši“ naime potrebno je prema ZOPSIDT pratiti redovno sajt ministarstva Pravde gdje se nalaze sve potrebne informacije za dalje korake radi konkurisanja za pripravnike u sudu. Osnovni sudovi kao i Više državno tužilaštvo VDT redovno vode kontrolu o potrebi osposobljivanja novih lica za rad u organima pravde te na osnovu toga i raspisuju konkurs za rad u iste organe. Kako je ranije bio slucaj da pripravnički rok traje 2 (dvije) godine prema novom ZOPSIDT pripravnicki staz traje 3 (tri) godine u sudu. Uslovi za pripravnike su: Ispit za pripravnike može polagati lice koje je završilo četvorogodišnji program na pravnom fakultetu VII1 nivo kvalifikacije obrazovanja. Polaganje ispita za pripravnike organizuje se dva puta godišnje. Vrijeme i mjesto polaganja ispita za pripravnike određuje ministar nadležan za poslove pravosuđa (u daljem tekstu: ministar pravde), na početku godine, a obavještenje o tome objavljuje organ državne uprave nadležan za poslove pravosuđa (u daljem tekstu: Ministarstvo pravde), na svojoj internet stranici. javni oglas za polaganje ispita za pripravnike, Ministarstvo pravde objavljuje na svojoj internet stranici 30 dana prije dana određenog za polaganje ispita iz člana 7 ovog zakona. Ispit za pripravnike polaže se putem pisanog testa koji se sastoji od teorijskih i praktičnih pitanja iz ustavnog, krivičnog, građanskog i upravnog prava. Pisani test iz stava 1 ovog člana, sastavlja komisija iz člana 13 stav 1 ovog zakona, u skladu sa programom polaganja ispita za pripravnike. Pisani test radi se pod šifrom. Šifre i imena kandidata stavljaju se u poseban koverat koji se lijepi i pečatira, nakon čega se dostavlja predsjedniku Komisije. Pisani test nakon što bude ocijenjen dešifruje se u prisustvu kandidata kad se i otvara koverta iz stava 4 ovog zakona, o čemu se kandidati obavještavaju pet dana prije dana određenog za dešifrovanje na internet stranici Ministarstva pravde. Program i način polaganja ispita za pripravnike utvrđuje Ministarstvo pravde. [2] Nakon ispunjenja zakonskih uslova i propisa a naravno ostvarenih prije svega pozitivnih rezultata nastupa onaj zanimljivi dio. Često se medju studentima i budućim pripravnicima govori kako treba da  postoji ,,veza,prosjek,godine studija,ograničen broj pripravnika  i tome sl“… što smo iz gore zakonskih uslova vidjeli da nije potrebno sem odredjenih uslova koje je definisala Vlada a usvojila Skupština Crne Gore. Čak šta više postojale su inicijative u Parlamentu Crne Gore da se prilikom polaganja državnog ispita priznaju ti predmeti prilikom polaganja pravosudnog (ako uzmemo u obzir da je materija koja se polaže za državni ispit ista kao i materija koja se polaže za pripravnike u sudu uz jos jedan ili dva ispita vise  to bi značilo da bi se jednim poslom odradilo više toga ili ti ..Ne bis in idem“) jer je materija ista s tim što je proširena prilikom polagnja pravosudnog,što nažalost nije prešla cenzus. Ali nije sve tako strašno,pošto kandidat uspješno položi ispit za rad u sudu sa osvojenih maximalnih 80 poena ostvaruje pravo na uvjerenje o položenom ispitu i prednost za rad u sudu u odnosu na ostale buduće kolege. Period kada se vrši provera znanja jeste  jul i oktobar mjesec(obično bude 29-ti ili 30-ti  tj poslednji radni dan u mjesecu, u zavisnosti da li je datumski riječ o radnim ili ne radnom danu). Kao i u ostalim EU zemljama tako je i CG-orskim zakonodavstvom propisano da u sudu ne može raditi  lice koje je krivično gonjeno i koji ima krivični dosije,kao i to da lice moje predaje za rad u sudu nije lišeno poslovne sposobnosti. Zasnivanje radnog odnosa: Radi prijema pripravnika u sudovima, odnosno Državnom tužilaštvu, Vrhovni sud, odnosno Vrhovno državno tužilaštvo, objavljuje javni oglas u skladu sa planom potrebnog broja pripravnika u sudovima, odnosno planom potrebnog broja pripravnika u Državnom tužilaštvu. Javni oglas za popunu slobodnih mjesta pripravnika iz stava 1 ovog člana, objavljuje se u “Službenom listu Crne Gore”, na internet stranici Vrhovnog suda, odnosno Vrhovnog državnog tužilaštva i u jednom od štampanih medija sa sjedištem u Crnoj Gori. Prijava na javni oglas Član 18 Prijava na javni oglas za prijem pripravnika u sudovima podnosi se Vrhovnom sudu, a prijava na javni oglas za prijem pripravnika u Državnom tužilaštvu podnosi se Vrhovnom državnom tužilaštvu. Prijava iz stava 1 ovog člana, sa dokazima o ispunjavanju uslova iz člana 2 ovog zakona, podnosi se u roku od 15 dana od dana objavljivanja javnog oglasa. Rang lista kandidata Član 19 Na osnovu blagovremene, potpune i uredne dokumentacije i ostvarenog uspjeha prema broju bodova iz člana 15 ovog zakona, utvrđuje se rang lista kandidata, u roku od 15 dana od isteka roka za prijavljivanje na javni oglas. [3] Pošto se već sad izvrši prijava kandidata i slekecija odabranih(ukoliko postoji vise kandidata za jedno mjesto,tada se uzima u obzir koliko je kandidat imao prosjek i koliko je godina studirao kao i koliko je imao broj ostavrenih bodova na ispitu za pripravnike,ukoliko je pak samo jedan ili dva kandidata za jedno mjesto neće se uzimati nikakvi uslovi) primaju se kanidati za rad u sudu. Posao pripravnika u organima Pravde nije ni malo lak uzimajući u obzir da se novi kandidati tj pripravnici i njhov status znatno razlikuje od prijašnjih. Pripravnici sad imaju obavezu obavljati praksu  u tri različita suda u početku

Ljeto i vrijeme godišnjih odmora dovodi do toga da se poveća broj lica koja privremeno borave u CG, odnosno turista. Posebno pitanje koje se postavlja je pitanje njihove zdrastvene zaštite. Na koji način stranac – turista ( a najčešće su to gosti iz zemalja okruženja ) mogu ostvariti pravo na zdrastvenu zaštitu u slučaju fizičkih povreda posebno ako su iste posljedica saobraćajnih udesa koji su učestali i česti  u jeku turističke  sezone. Zakon o obaveznom penzijskom i invalidskom osiguranje ne daje konkretne odgovore na pitanje – kako turista da besplatno dobije zdrastvenu pomoć, kojem domu zdravlja/ hitno medicinskoj ustanovi/ da se javi u slučaju bolesti povrede i tome sl. Besplatnu zaštitnu zaštitu imaju crnogorski državljani osigurani na obavezno penzijsko invalidsko osiguranje koji su u radnom odnosu ( bez obzira na radno vrijeme i doprinose koji im se uplaćuju ). Međutim kako je veliki broj inostrane radne snage, sezonskih radnika u primorskim mjestima ali i odmoralištima na sjeveru države od maja 2017 godine omogućena je besplatna zdrastvena zaštita i za sezonske radnike, odnosno sva lica koja privremeno borave u Crnoj Gori i imaju dozvoljeni privremeni boravak po osnovu zaposlenja- posjeduju ličnu kartu za strance Omogućeno je i članovima njihove uže porodice (bračni partner i djeca) da imaju obavezno zdrastveno osiguranje. Stoga pravilnikom o zdrastvenoj zaštiti i Zakonom o boravku stranaca predviđa se kao uslov za dobijanje boravka do godinu dana (koliko je inače godišnje moguć najduže boravak u Crnoj Gori, 365 dana a takođe je moguće u slučaju da putna isprava stranca je izdata na kraći rok dobije boravak stranac do isticanja iste ili da traži na određeni rok boravak u Crnoj Gori od 3,6,9 mjeseci tj. do godinu dana) . Kako inostrana radna stranka dolazi u Crnoj Gori sa članovima porodice, dozvoljeno je i da njihovi članovi porodice koji nisu po drugom osnovu osigurani na obavezno zdrastveno osiguranje da steknu isto pravo preko svog supruga/e ili roditelja koji je obavezno osiguran kod svog poslodavca. Na taj način se stranim radnicima obezbjeđuje besplatna zdrastvena zaštita a samim tim oni ostvaruju pravo na ljekarsku pomoć što je u skladu sa Etičkmim kodeksom ljekara ali Evropskom konvencijom za zaštitu osnovnih ljudskih prava[1]. No, pružiti svakom licu zdrastvenu zaštiti, ostvarivanje prava besplatnog liječenja i ljekova na recept svakako da opterećuje državnu kasu, pa se posebno vodi računa o tome koja lica imaju pravo na besplatnu zaštitu. Postavlja se pitanje humanosti – da li biste teško povređenom licu omogućili zdrastvenu zaštitu iako nije osiguran i nije u mogućnosti da plati troškove liječenja? Crnogorski zdrastveni sistem nije razvijen a i nedovoljno kontrolisan kao američki. U SAD ukoliko se povrijedite a niste obavezno osigurani, moraćete da platite. Takav zatvoren sistem  je donekle dobar, štiti se država, budžet ali ne i ljudski život. Finansiranje davaoca zdravstvenih usluga, odnosno zdravstvene zaštite, u 2016. godini ostvarivalo se shodno Zakonu o Budžetu Crne Gore za 2016. godinu, na osnovu usvojenih i usaglašenih planova rada davaoca zdravstvenih usluga i opredijeljenih sredstava za zdravstvenu zaštitu. Zakonom o Budžetu Crne Gore za 2016. godinu Fondu za zdravstveno osiguranje opredijeljena su sredstva za 2016. godinu u iznosila su 181.208.059,81 € za pet programa. Program: Fond za zdravstveno osiguranje u iznosu od 27.056.995,87€, Program: Zdravstvene institucije 150.890.523,36 €, Program: Podrška NVO organizacijama za realizaciju projekata za lica sa 54 invaliditetom 100.000,00 €, Program: Podrška NVO organizacijama za realizaciju projekata za lica koja žive sa HIV/AIDS-om 100.000,00€ i Institut za javno zdravlje 3.060.540,58 €.[2] Posebnu pogodnost imaju zdrastveni osiguranici iz Srbije koji uz  obrazac SRB/MNE-111, koji izdaje nadležna filijala Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje Srbije, u mjestu prebivališta osiguranika. Osigurano lice je dužno da se, po dolasku u Crnu Goru s navedenom potvrdom SRB/MNE-111, se obrati organizacionoj jedinici Fonda za zdravstveno osiguranje Crne Gore. U situaciji kad je osiguraniku Srbije u Crnoj Gori potrebna hitna zdravstvena zaštita, a ne posjeduje potvrdu SRB/MNE-111, zdravstvena ustanova je dužna da obavesti organizacionu jedinicu Fonda Crne Gore, radi naknadnog pribavljanja potvrde. Potvrda/obrazac izdaje se za period do 90 dana u toku godine, a izdavanje je besplatno.[3] Osigurana lica Srbije koja se nalaze Crnoj Gori radi školovanja i studiranja imaju pravo na zdravstvenu zaštitu.U slučaju bolničkog liječenja i davanja veće vrijednosti, potrebna je saglasnost nadležne filijale Republičkog zavoda za zdravstveno osiguranje Srbije, izuzev u hitnim slučajevima. Sporazumom o socijalnom osiguranju zaključenom između Crne Gore i Republike Srbije predviđen je poseban obrazac SRB/MNE-111B, odnosno Potvrda o pravu na davanja u naturi za lica iz Srbije koja se nalaze u Crnoj Gori radi školovanja i studiranja.Potvrdu izdaje nadležna filijala Republičkog zavoda za zdravstveno osiguranje Srbije.Potvrda se predaje odnosno dostavlja, organizacionoj jedinici Fonda Crne Gore, u mjestu boravka odnosno studiranja. U slučaju potrebe pružanja zdravstvene zaštite veće vrijednosti, osiguranicima Republike Srbije, koji privremeno borave u Crnoj Gori, zdravstvene ustanove su dužne da preko organizacione jedinice Fonda Crne Gore, zatraže saglasnost od nadležne filijale Zavoda Srbije, osim u bezuslovno hitnim slučajevima. Takođe penzioneri iz Srbije imaju posebna prava. Penzionerima Republike Srbije, koji su korisnici samostalnih penzija i članovima njihovih porodica koji stalno žive u Crnoj Gori, na osnovu potvrde SRB/MNE-109 (potvrda o pravu na davanja u naturi za lica sa prebivalištem u Crnoj Gori) koju po službenoj dužnosti popunjavaju nadležne filijale Zavoda Srbije, izdaju se zdravstvene knjižice u Crnoj Gori kao i crnogorskim, domaćim osiguranicima. Odnosno penzioneri Republike Srbije i članovi njihovih porodica za vrijeme trajnog boravka u Crnoj Gori imaju pravo na zdravstvenu zaštitu kao i crnogorski osiguranici .Troškove zdravstvenih usluga za ove osiguranike zdravstvenim ustanovama plaća Fond za zdravstveno osiguranje Crne Gore, koji vrši naknadu ovih troškova od Republičkog zavoda za zdravstveno osiguranje Srbije, u stvarnim iznosima Izvori: [1] Evropska konvencija za zaštitu osnovnih prava i sloboda (1950) [2] Str. 53, Program za zadrastvenu zaštitu Crne Gore, Fond za zdrastvenu zaštitu Crne Gore, Podgorica, januar 2016.   godine [3] http://fzocg.me/#opsirnije(391) Autor teksta: Dea Tršić *Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Law bloggers / Pravni blogeri, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove,

Postoji pet slučajeva za ostvarivanje prava, kojim se stiče penzija:  Prvi slučaj starosti – sticanje prava na starosnu penziju.  Drugi slučaj invalidnosti – sticanje prava na invalidsku penziju.  Treći slučaj usled smrti člana porodice – sticanje prava na porodičnu penziju, i sticanje prava na naknadu pogrebnih troškova.  Četvrti slučaj, usled telesnog oštećenja prouzrokovanog povredom na radu ili profesionalnom bolešću. U tom slučaju se stiče pravo na novčanu naknadu za telesno oštećenje.  Peti slučaj potrebe za pomoći i negom drugog lica – stiče se pravo na novčanu naknadu za pomoć i negu drugog lica. I slučaj starosti – sticanja prava na starosnu penziju U 2017. godini pravo na starosnu penziju mogu ostvarivati osiguranici: Pripadnice ženskog pola:  Sa 61 godinom i šest meseci života i najmanje 15 godina staža osiguranja,  Sa 37 godina i šest meseci staža osiguranja i najmanje 55 godina i osam meseci života. Ovo je za žene prevremena starosna penzija. Pripadnici muškog pola:  Sa 65 godine života i najmanje 15 godina staža osiguranja,  Sa 40 godina staža osiguranja i najmanje 56 godina i četiri meseca života. Ovo je prevremena starosna penzija. Pripadnici oba pola stiču penziju bez obzira na starost, sa 45 godina staža osiguranja. II slučaj invalidnosti – sticanje prava na invalidsku penziju Sticanje prava na invalidsku penziju ostvaruje se kada se utvrdi apsolutni gubitak radne sposobnosti od utvrđenja do godina života potrebnih za ostvarivanje prava na starosnu penziju, i to u dva slučaja:  Ako je osiguraniku izazvana invalidnost usled povreda na radu ili profesionalnog oboljenja, bez uzimanja u obzir dužinu staža,  Ako je osiguranik postao invalid usled posledice bolesti ili povrede van radnog vremena. U ovom slučaju potrebno je da osiguranik prilikom izazvane invalidnosti ima najmanje pet godina staža. Za sticanje prava na invalidsku penziju postoji izuzetak za osiguranike kod kojih je invalidnost nastala pre 30. starosne godine života. Osiguranik u tom slučaju mora da ima godine staža:  Do 20 godina života potrebna je najmanje jedna godina staža osiguranja,  Do 25 godina – potrebno je da osiguranik ima dve godine staža,  Do 30 godina – potrebne su tri godine staža osiguranja. Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju , propisuje kontrolni pregled u roku od tri godine, zahtev se šalje po službenoj dužnosti. Ako se osiguranik ne odazove polivu ili neopravdano izostane, odmah se obustavlja isplata penzije. III slučaj usled smrti člana porodice – sticanje prava na porodičnu penziju, i sticanje prava na naknadu pogrebnih troškova  Sticanje prava na porodičnu penziju imaju članovi porodice posle smrti korisnika starosne ili invalidske penzije, i posle smrti osiguranika koji je stekao najmanje pet godina staža osiguranja, ili koji je ispunio uslove za invalidsku penziju. U slučaju smrti osiguranika koja je nastala usled povrede na radu ili profesionalno oboljenje, članovi porodice osiguranika stiču pravo na penziju nezavisno na dužinu penzijskog staža tog upokojenog člana porodice. Suprug ili supruga imaju pravo na porodičnu penziju u 2017. godini: Supruga: sa navršene 53 godine. Uslov: da je u momentu smrti supružnika imala najmanje 45 godina života. Suprug: stiče pravo na porodičnu penziju, ako je u momentu smrti supruge imao najmanje 58 godina života.  Sticanje prava na naknadu pogrebnih troškova – isplaćuje se porodicama preminulih penzionera (ili onom licu koje je platilo sahranu) u septembru 2017. godine iznosiće 35.744,00 dinara za sve slučajeve korisnika penzija. Zahtev za isplatu naknade, i potrebu dokumentaciju možete naći na veb-sajtu Republičkog fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje. IV slučaj, usled telesnog oštećenja prouzrokovanog povredom na radu ili profesionalnom bolešću. U tom slučaju se stiče pravo na novčanu naknadu za telesno oštećenje. Osiguranici koji su pretrpeli telesno oštećenje prouzrokovano povredom na radu ili profesionalnom bolešću, usled kojeg je došlo do gubitka ili bitnijeg oštećenja pojedinih organa ili delova tela, imaju pravo na novčanu naknadu za telesno oštećenje. Novčani iznos naknade za telesno oštećenje zavisi od utvrđenog procenta telesnog oštećenja od 30% do 100%, od strane nadležne invalidske komisije. V slučaj potrebe za pomoći i negom drugog lica – stiče se pravo na novčanu naknadu za pomoć i negu drugog lica Osiguranik korisnik penzije stiče pravo na novčanu naknadu za pomoć i negu drugog lica, koji je zbog težine povrede, ili bolesti neophodna pomoć i nega za obavljanje radnji radi osnovnih njihovih ličnih potreba. To su lica koja su: nepokretna, slepa, koja ne mogu sama da se hrane, oblače, i ona lica koja su na dijalizi. Izvori: • Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju (“Sl. glasnik RS”, br. 34/2003, 64/2004 – odluka USRS, 84/2004 – dr. zakon, 85/2005, 101/2005 – dr. zakon, 63/2006 – odluka USRS, 5/2009, 107/2009, 101/2010, 93/2012, 62/2013, 108/2013, 75/2014 i 142/2014) • www.pio.rs Autor teksta: Jelica Kusmuk. *Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Law bloggers / Pravni blogeri, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda,  ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu. Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i  Krivičnog zakonika). Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Jelica Kusmuk. ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.

Svaki čovek provede veliki deo svog života na radnom mestu. Iz tog razloga se javila potreba i obaveza društva i države da stane u zaštitu zaposlenih lica. U savremenim radnim zakonodavstvima, nakon dugotrajne borbe radničkih udruženja, ova vrsta zaštite ulazi u osnovna prava zaposlenih. Danas se bezbednost i zdravlje na radu vezuje za uslove rada koji treba da osiguraju fizički i moralni integritet osoba na radu, odnosno normalno obavljanje rada. U Republici Srbiji poseban značaj po tom pitanju ima Zakon o bezbednosti i zdravlju na radu (u daljem tekstu BZR). Ovaj BZR uređuje prava i obaveze poslodavaca i zaposlenih, način organizovanja poslova bezbednosti i zdravlja na radu, evidentiranje, saradnju i izveštavanje, nadzor, kaznene odredbe i drugo. Da bismo uopšte mogli govoriti o bezbednosti i zdravlju na radu moramo prvo odrediti taj pojam. Izraz bezbednost i zdravlje na radu je definisan u 4. članu BZR: ”Bezbednost i zdravlje na radu jeste obezbeđivanje takvih uslova na radu kojima se, u najvećoj mogućoj meri, smanjuju povrede na radu, profesionalna oboljenja i oboljenja u vezi sa radom i koji pretežno stvaraju pretpostavku za puno fizičko, psihičko i socijalno blagostanje zaposlenih.’’[1] BZR pruža zaštitu svim zaposlenim licima bez obzira na to gde rade i koje poslove obavljaju. Primena propisa o bezbednosti i zaštiti zdravlja zaposlenih je u interesu i zaposlenog i poslodavca. Jer samo zdrav i bezbedan čovek može sebi i svojoj porodici obezbediti egzistenciju a samim tim i biti uspešan u svom poslu. ‘’U članu 5. BZR’’[2] naročito se navodi koja to lica imaju pravo na bezbednost i zdravlje na radu: 1) zaposleni; 2) učenici i studenti kada se nalaze na obaveznom proizvodnom radu, profesionalnoj praksi ili praktičnoj nastavi (radionice, ekonomije, kabineti, laboratorije i dr.); 3) lica koja se nalaze na stručnom osposobljavanju, prekvalifikaciji ili dokvalifikaciji; 4) lica na profesionalnoj rehabilitaciji; 5) lica koja se nalaze na izdržavanju kazne zatvora dok rade u privrednoj jedinici zavoda za izvršenje kazne zatvora (radionice, gradilišta i sl.) i na drugom mestu rada; 6) lica na dobrovoljnim i javnim radovima organizovanim u opštem interesu, radnim akcijama i takmičenjima u vezi sa radom; 7) lica koja se zateknu u radnoj okolini radi obavljanja određenih poslova, ako je o njihovom prisustvu upoznat poslodavac. Zakon o BZR predviđa postojanje preventivnih mera i uslova, koje se moraju ispuniti radi otklanjanja rizika od povređivanja i oštećenja zdravlja zaposlenih i/ili njihovog svođenja na najmanju moguću meru. BZR propisuje posebna prava, obaveze i mere koje se tiču bezbednosti i zdravlja na radu a odnose se na mlade, zaposlene žene za vreme trudnoće, osobe sa invaliditetom I druge. Ove mere propisuje minister nadležan za rad i tiču se obezbeđivanja savremenih tehničkih, zdravstvenih, obrazovnih, socijalnih, organizacionih i drugih mera i sredstava. OBAVEZE I ODGOVORNOSTI POSLODAVACA: Izraz poslodavac je definisan u 4.čl. BZR gdje se navodi da je ‘’poslodavac domaće ili strano pravno lice, odnosno fizičko lice koje zapošljava, odnosno radno angažuje jedno ili više lica.’’[3] Obaveze poslodavaca se ogledaju u prevenciji tj. u obezbeđivanju mera na radnom mestu i u radnoj okolini u cilju sprečavanja ili smanjenja rizika na radu. Zakonom o BZR se propisuju mere koje kao obavezu sprovođenja imaju poslodavci i koje su nabrojane u ‘’članu 15. BZR’’[4]: 1) aktom u pismenoj formi odredi lice za bezbednost i zdravlje na radu; 2) zaposlenom odredi obavljanje poslova na radnom mestu na kojima su sprovedene mere bezbednosti i zdravlja na radu; 3) obaveštava zaposlene i njihovog predstavnika o uvođenju novih tehnologija i sredstava za rad, kao i o opasnostima od povreda i oštećenja zdravlja koji nastaju njihovim uvođenjem, odnosno da u takvim slučajevima donese odgovarajuća uputstva za bezbedan rad; 4) osposobljava zaposlene za bezbedan i zdrav rad; 5) obezbedi zaposlenima korišćenje sredstava i opreme za ličnu zaštitu na radu; 6) obezbedi održavanje sredstava za rad i sredstava i opreme za ličnu zaštitu na radu u ispravnom stanju; 7) angažuje pravno lice sa licencom radi sprovođenja preventivnih i periodičnih pregleda i provere opreme za rad, kao i preventivnih i periodičnih ispitivanja uslova radne okoline; 8) obezbedi na osnovu akta o proceni rizika i ocene službe medicine rada propisane lekarske preglede zaposlenih u skladu sa ovim zakonom; 9) obezbedi pružanje prve pomoći, kao i da osposobi odgovarajući broj zaposlenih za pružanje prve pomoći, spasavanje i evakuaciju u slučaju opasnosti; 10) zaustavi svaku vrstu rada koji predstavlja neposrednu opasnost za život ili zdravlje zaposlenih; 11) obezbedi mere zaštite od požara, spasavanje i evakuaciju u skladu sa posebnim zakonom. ”Poslodavac je dužan da donese akt o proceni rizika u pismenoj formi za sva radna mesta u radnoj okolini i da utvrdi način i mere za njihovo otklanjanje.’’[5] U izradi akta učestvuju stručnjaci koji imaju licencu za rad; lekar medicine rada; rukovodilac službene bezbednosti rada I predstavnik zaposlenih. Postupak i rokove preventivnih i periodičnih pregleda i provera opreme za rad kao i preventivnih i periodičnih ispitivanja uslova radne okoline propisuje minister nadležan za rad. Subjekti, obavezni da primenjuju propisane mere zaštite, pored poslodavaca su i proizvođači oruđa za rad. Oni su u obavezi da prilože upustva za upotrebu tih sredstava za rad. Postoji pravilnik o preventivnim merama za bezbedan i zdrav rad pri korišćenju opreme za rad kojim se ”propisuju minimalni zahtevi koje je poslodavac dužan da ispuni u obezbeđivanju primene preventivnih mera pri korišćenju opreme za rad.’’[6] PRAVA I OBAVEZE ZAPOSLENIH: ‘’Zaposleni jeste domaće ili strano fizičko lice koje je u radnom odnosu kod poslodavca, kao i lice koje po bilo kom osnovu obavlja rad ili se osposobljava za rad kod poslodavca, osim lica koje je u radnom odnosu kod poslodavca radi obavljanja poslova kućnog pomoćnog osoblja.’’[7] Prema Zakonu ‘’zaposleni ima pravo’’[8]: 1) da poslodavcu daje predloge, primedbe i obaveštenja o pitanjima bezbednosti i zdravlja na radu; 2) da kontroliše svoje zdravlje prema rizicima radnog mesta, u skladu sa propisima o zdravstvenoj zaštiti. Zaposlena lica kod poslodavca imaju pravo da izaberu jednog ili više predstavnika za bezbednost i zdravlje na radu čiji je zadatak da poslodavcu daju predloge o pitanjima u vezi sa bezbednošću i zdravljem, zatim da zahtevaju od poslodavca da preduzme odgovarajuće mere za otklanjanje rizika, da zahtevaju

Radni odnos može da se zasnuje sa licem koje ima najmanje 15 godina života, i ispunjava druge uslove za rad na određenim poslovima, utvrđene zakonom odnosno pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji poslova. [1] Teret dokazivanja da uslovi za zasnivanje radnog odnosa postoje su na strani radnika. Opšti uslovi se određuju nezavisno od poslova radi kojih se zasniva radni odnos. Starosna dob se dokazuje izvodom iz matične knjige rođenih ili drugom verodostojnom ispravom, dok se zdravstvena sposobnost dokazuje uverenjem nadležnog doktora medicine. Pravilnikom se utvrđuju organizacioni delovi kod poslodavca, naziv i opis poslova, vrsta i stepen zahtevane stručne spreme, odnosno obrazovanja i drugi posebni uslovi za rad na tim poslovima, a može da se utvrdi i broj izvršilaca. Pravilnik donosi nadležni organ kod poslodavca odnosno lice utvrđeno zakonom ili opštim aktom poslodavca.  Obaveza donošenja pravilnika se ne odnosi na poslodavca koji ima 10 i manje zaposlenih. Posebni uslovi koje poslodavac može da utvrdi su: Vrstu i stepen stručne spreme – Stručna sprema je školska sprema određene struke koja se stiče u obrazovnim institucijama. Lica različite struke ( pravnik, doktor, ekonomista) imaju isti stepen školske spreme, ali se njihova stručna sprema razlikuje prema struci u kojoj su se školovali. U okviru pravne struke postoji više zanimanja ( sudija, tužilac, pravnik, referent). Stručna sprema se stepenuje zavisno od obrazovanja. Radno iskustvo – je vrijeme provedeno na radu u obavljanju poslova koji su isti ili slični poslovima koji treba da se obavljaju. Radno iskustvo se često poistovećuje sa radnim stažom, iako su ta dva pojma različita. Radno iskustvo se stiče radom na određenim poslovima, a radni staž je ukupno vrijeme provedeno na poslovima uopšte, za koje su uplaćeni doprinosi za obavezne vidove osiguranja. Lice koje ima radno iskustvo mora imati i radni staž ( izuzetak su volonteri koji nisu u statusu onih kojima se uplaćuju određene nadoknade i koji imaju radno iskustvo a nemaju radni staž ).U radni staž se računa vrreme  koje nije pokriveno radom ( bolovanje, odsustva, godišnji odmor ).  Radno iskustvo se razlikuje od stručne spreme iz razloga što se stručna sprema stiče u institucijama obrazovanja, a radno iskustvo praktičnim radom. Stručna sprema je uslov za sticanje radnog iskustva. Radno iskustvo se stiče radom na odgovarajućim poslovima, ali taj rad se ne mora uvek obavljati u radnom odnosu. Radnik može steći radno iskustvo i u faktičnom radnom odnosu ili radom po obligaciono – pravnim ugovorima, a da nije u radnom odnosu. Posebna zdravstvena sposobnost – Posebna zdravstvena sposobnost jeste sposobnost koja je neophodna za obavljanje određenih poslova koji se obavljaju pod povećanom opasnošću po život i zdravlje radnika. Bez posebne zdravstvene sposobnosti radnik ne može zasnovati radni odnos na poslovima koji zahtevaju tu sposobnost ( na poslovima koji se obavljaju uz veliki napor, pod zemljom, vodom, noću, visokoj ili niskoj temperaturi itd.). Ovi poslovi se obavljaju u režimu opšte ili posebne zaštite radnika na radu, a mogu se obavljati i u skraćenom radnom vremenu. Radnici koji rade na poslovima za koje se zahteva posebna zdravstvena sposobnost dužni su da se podvrgavaju periodičnim zdravstvenim pregledima radi kontrole zdravlja. Položen stručan ispit – kao uslov može biti predviđen zakonom, podzakonskim aktom ili opštim aktom. Zakonom se propisuje obaveza polaganja stručnog ispita za rad u organima uprave, pravosudnim institucijama itd. Podzakonskim aktom propisuje se obaveza polaganja stručnog ispita za radnike koji rade na poslovima zaštite na radu, a shodno odredbama važećeg zakona. Opštim aktom poslodavca normira se obaveza polaganja pripravničkog ispita ako zakonom, kolektivnim ugovorom ili nekim drugim aktom nije drugačije određeno. Znanje stranog jezika kao uslov se dokazuje pismenim ispravama, a može biti i neposredna provjera znanja iz razloga što postoje lica koja znaju strani jezik, a nemaju pismene isprave kojom će potvrditi to svoje znanje, kao i lica koja imaju pismenu ispravu, a strani jezik ne znaju. Godine života – Kao poseban uslov mogu se zakonom tražiti određene godine života za rad na pojedinim poslovima, zavisno od delatnosti poslodavca, radnog mjesta koje je izloženo posebnim uslovima rada u pogledu opasnosti po život i zdravlje radnika. Kao poseban uslov za rad na određenim poslovima, godine života imaju zaštitnu funkciju. Pol – Pol ne može biti propisan kao poseban uslov za zasnivanje radnog odnosa jer su svi građani pred zakonom jednaki. Objavljivanje stručnih ili naučnih radova – Propisuje se kao poseban uslov za zasnivanje radnog odnosa u visokoškolskim i naučno-istraživačkim ustanovama ( redovni i vanredni profesori, docenti, magistri itd.). Određena lična svojstva – Ova svojstva mogu biti uslov za obavljanje poslova i zadataka pri čijem vršenju ta svojstva dolaze do izražaja ( spiker, pravilni hod kod manekena, boja glasa za operske i horske pevače, visina i težina pilota itd.). Radni odnos sa licem mlađim od 18 godina može da se zasnuje uz pismenu saglasnost roditelja, usvojioca ili staraoca, ako takav rad ne ugrožava njegovo zdravlje, moral, obrazovanje, odnosno ako takav rad nije zabranjen zakonom. [2] Lice mlađe od 18 godina života može da zasnuje radni odnos  samo na osnovu nalaza nadležne zdravstvene ustanove kojim se utvrđuje da je sposobno za obavljanje za koje zasniva radni odnos i da takvi poslovi nisu štetni za njegovo zdravlje. Životna dob od 15 godina kao donja granica starosti omogućava da neko bude uključen u proces rada bez opasnosti po život i zdravlje. Iako je lice sa navršenih 15 godina života maloljetno ono stupanjem u radni odnos stiče sva prava i obaveze i odgovornosti iz tog radnog odnosa. Time stiče ograničenu poslovnu sposobnost da raspolaže platom i drugim ličnim primanjima iz radnog odnosa, ali i procesnu sposobnost da bude stranka u postupku. Ova sposobnost je ograničena i odnosi se samo na prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa. Zato je emancipacija zaposlenog radnika delimična. Emancipacija je i uslovna jer zavisi od radnog odnosa. Kandidat je dužan da prilikom zasnivanja radnog odnosa poslodavcu dostavi isprave i druge dokaze o ispunjenosti uslova za rad na poslovima za koje zasniva radni odnos utvrđenih pravilnikom. [3] Ispunjavanje uslova dokazuje se javnim ispravama i drugim dokaznim sredstvima ( npr. stručni ispit – uvjerenjem, zdravstvena sposobnost – lekarskim uvjerenjem, radno iskustvo – potvrdom, radnom