Prema Krivičnom zakoniku[1], krivično delo nedavanje izdržavanja, spada u grupu krivičnih dela protiv braka i porodice.
Prema članu 195, Krivičnog zakonika:
- Ko ne daje izdržavanje za lice koje je po zakonu dužan da izdržava, a ta dužnost je utvrđena izvršnom sudskom odlukom ili izvršnim poravnanjem pred sudom ili drugim nadležnim organom, u iznosu i na način kako je to odlukom odnosno poravnanjem utvrđeno, kazniće se novčanom kaznom ili zatvorom do dve godine.
- Neće se kazniti učinilac dela iz stava 1. ovog člana, ako iz opravdanih razloga nije davao izdržavanje.
- Ako su usled dela iz stava 1. ovog člana nastupile teške posledice za izdržavano lice,
učinilac će se kazniti zatvorom od tri meseca do tri godine. - Ako izrekne uslovnu osudu, sud može odrediti obavezu učiniocu da izmiri dospele obaveze i da uredno daje izdržavanje.[2]
Dakle, to je lice koje je učinilo krivično delo usled nedavanja izdržavanja za drugo lice koje je prema zakonu dužno da ga novčano izdržava. Po zakonu je utvrđena ta dužnost utvrđenom sudskom odlukom, ili drugim nadležnim organom, ili poravnanjem je utvrđen novčani iznos i način odluke izvršenja dužnosti.
Porodični zakon iz 2015. godine[3], pravi razliku dužnosti izdržavanja između dva lica (poverilaca i dužnika), tj. između roditelja i deteta, između supružnika, vanbračnih partnera, majke deteta, između srodnika (braće i sestara itd.). Zapravo izdržavanje je pravni odnos između dva lica (poverilaca i dužnika), u kojem poverilac ima pravo da prema Porodičnom zakonu zahteva od drugog lica (dužnika) određeno davanje (izdržavanje). Lice koje daje izdržavanje u vidu određenog novčanog iznosa radi obezbeđenja sredstava za zadovoljenje osnovnih ličnih potreba poverilaca.
Učinilac krivičnog dela nedavanja izdržavanja je dužnik izdržavanja. Obaveza dužnika je utvrđena izvršnom sudskom odlukom ili izvršnim poravnanjem. Jedan od najčešćih krivičnih dela je upravo nedavanje izdržavanja od strane jednog roditelja koji je presudom o razvodu braka obavezan da daje izdržavanje za svoje maloletno dete ili i u slučaju kod punoletnog deteta sa navršenih 26. godina koje se nalazi na redovnom školovanju.
Krivično delo se upravo i vrši kao što i sam njegov naslov glasi zbog nedavanja izdržavanja, ili potpunog ili delimičnog nedavanja. Krivični zakonik uopšte ne pravi razliku između potpunog ili delimičnog nedavanja izdržavanja.
Stepen krivice ovog krivičnog dela je umišljaj. Prema članu 25, Krivičnog zakonika:
Krivično delo je učinjeno sa umišljajem kad je učinilac bio svestan svog dela i hteo njegovo izvršenje ili kad je učinilac bio svestan da može učiniti delo pa je na to pristao.[4]
Dužnik za novčano izdržavanje ima svest i volju da ne daje izdržavanje za lice (poverilaca) koji je dužan po sudskoj odluci da izdržava. Uz postojanje krivice umišljaja, mora postojati kod učinioca i svest o zabranjenosti dela.
U praksi se često dešava da jedno lice učini dva krivična dela, to se dešava u slučaju kada ima jedan roditelj dva deteta i za oba deteta donošenu sudsku odluku za davanje izdržavanja, a pri tome ne izvršava svoju dužnost po zakonu za oba deteta. S tim u vezi, taj roditelj je učinilac dva krivična dela.
Postupak ovog učinjenog krivičnog dela se pokreće podnošenjem krivične prijave od strane lica poverilaca izdržavanja, ili zakonskog zastupnika (maloletne dece) ili punomoćnika. Uz krivičnu prijavu punomoćnik prilaže i pravnosnažnu i izvršnu sudsku odluku. Poverilac izdržavanja je oslobođen plaćanja sudskih taksi, s tim i advokatska tarifa za ovaj poseban spor je minimalna. Usled prijema krivične prijave, nadležno javno tužilaštvo hitno nastupa, jer se ovo učinjeno krivično delo nad maloletnim licem smatra primarnim od svih ostalih potraživanja. Oštećeno maloletno lice (poverilac) je Krivičnim i Porodičnim zakonom posebno zaštićeno.
Specifičnost ovog krivičnog dela se izražava u slučaju kada se utvrdi da učinilac krivičnog dela nije iz opravdanih razloga izvršavao svoju dužnost po zakonu, i samim tim učinilac se neće kazniti.
Zastarelost ovog krivičnog dela predstavlja privilegovano potraživanje. Ovo krivično delo spada u grupu trajnih krivičnih dela tj. ne zastareva. Propisana kazna za ovo učinjeno krivično delo je novčana kazna ili kazna zatvora do dve godine.
Izvori:
- Krivični zakonik (“Sl. Glasnik RS”, br. 85/2005, 88/2005 – ispr., 107/2005 – ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013. 108/2014 i 94/2016)
- Porodični zakon (“Sl. glasnik RS”, br. 18/2005, 72/2011 – dr. zakon i 6/2015)
[1] Krivični zakonik (“Sl. Glasnik RS”, br. 85/2005, 88/2005 – ispr., 107/2005 – ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013. 108/2014 i 94/2016)
[2] Krivični zakonik (“Sl. Glasnik RS”, br. 85/2005, 88/2005 – ispr., 107/2005 – ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013. 108/2014 i 94/2016), član 195.
[3] Porodični zakon (“Sl. glasnik RS”, br. 18/2005, 72/2011 – dr. zakon i 6/2015)
[4] Krivični zakonik (“Sl. Glasnik RS”, br. 85/2005, 88/2005 – ispr., 107/2005 – ispr., 72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013. 108/2014 i 94/2016), član 25.
Autor teksta: Jelica Kusmuk.
*Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Law bloggers / Pravni blogeri, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda, ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu.
Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i Krivičnog zakonika).
Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Jelica Kusmuk.
ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.