Interesi službe, odnosno opšti interesi koji stoje u osnovi tretiranja nekih podataka ili činjenica tajnim, nalažu potrebu da se obezbijedi i sačuva tajnost određenih podataka saznatih od strane službenih lica u vršenju službe. U suprotnom, njihovim otkrivanjem ili saopštavanjem moglo bi biti ugroženo pravilno i efikasno vršenje službe i uopšte povjerenje javnosti u profesionalnost i nepristrasnost, funkcionisanje i djelovanje javnih službi i ustanova.
Radnja izvršenja kod ovog djela sastoji se u neovlašćenom saopštavanju, predaji ili na drugi način činjenju dostupnim podataka koji predstavljaju službenu tajnu. Saopštavanje se može izvršiti na više načina (npr. usmeno ili pismeno).
[1] Predaja može biti neposredno drugom licu ili posredno (preko drugog lica, ili ostavljanjem na nekom dogovorenom mjestu). Kod ove radnje izvršenja za dovršeno krivično djelo nije potrebno da se drugo lice upozna sa podacima koji predstavljaju službenu tajnu. Pod službenom tajnom se smatraju podaci ili dokumenti koji su zakonom, drugim propisom donesenim na osnovu zakona proglašeni službenom tajnom i čije bi odavanje prouzrokovalo ili bi moglo da prouzrokuje štetne posljedice za službu. Službenom tajnom se ne smatraju podaci ili dokumenti koji su upravljeni na teške povrede osnovnih prava čovjeka, ili na ugrožavanje ustavnog uređenja i bezbjednosti države, kao i podaci i dokumenti koji za cilj imaju prikrivanje učinjenog krivinog djela za koje se po zakonu može izreći zatvor od 5 godina ili teža kazna.
Izvršilac djela je službeno lice. Izvršilac ovog krivičnog djela međutim može biti i lice kome je prestalo svojstvo službenog lica (npr. penzionisanjem, prelaskom na druge dužnosti, razrješenjem i sl.).
Pored osnovnog oblika kod kojeg mora postojati umišljaj, predviđen je i nehatni oblik. Sporno je da li će nehatni oblik postojati i u onim situacijama kada se podaci koji predstavljaju službenu tajnu ne obezbjede, odnosno drže na mjestu i na takav način da se time stvori situacija da mogu biti dostupni nepozvanom licu. Pošto se ni kod umišljajnog oblika kod tog vida radnje izvršenja nije potrebno da se drugo lice upoznalo sa sadržinom službene tajne, treba i ovde uzeti da je djelo time dovršeno.
Teži oblik dijela postoji ukoliko je odavanje službene tajne učinjeno iz koristoljublja, u pogledu naročito važnih podataka ili radi objavljivanja ili korišćenja podataka u inostranstvu.
[2]
Postoji i osnov isključenja protivpravnosti ovog djela, odnosno njegovo postojanje koji je kriminalnopolitički opravdan gdje se dva interesa nalaze u koliziji, pa se u ovom slučaju sasvim opravdano daje pretežnijem interesu, a to je interes javnosti da sazna nepravilnosti u organizovanju, djelovanju i vođenju službe.
Krivični zakonik Srbije za ovo djelo predviđa kaznu zatvora od šest mjeseci do pet godina. Za teži oblik ovog djela predviđena je kazna zatvora od jedne do osam godina. Ako je ovo djelo učinjeno iz nehata kazniće se učinilac kaznom zatvora do tri godine.
[3]
Postupci za odavanje službene tajne se rijetko pokreću i dugo traju. U Srbiji u periodu od 1. januara 2014. do 31. decembra 2016. godine podnesene su četiri prijave za krivično djelo odavanja službene tajne.
[4]
Što se tiče Bosne i Hercegovine po Krivičnom zakoniku Republike Srpske za ovo djelo je predviđena kazna zatvora do tri godine ili novčana kazna. Za teži oblik ovog djela predviđena je kazna zatvora od jedne do osam godina. Ako je djelo učinjeno nehatno, učinilac će se kazniti novčanom kaznom ili kaznom zatvora do jedne godine.
[5] Po Krivičnom zakonu Federacije Bosne i Hercegovine učinilac će se kazniti kaznom zatvora od šest mjeseci do pet godina. Za teži oblik ovog djela predviđena je kazna zatvora od jedne do deset godina. Službena ili odgovorna osoba u Federaciji koja učini koja učini krivično djelo iz nehata kazniće se novčanom kaznom ili kaznom zatvora do tri godine.
[6][1] Krivično pravo-posebni dio, Zoran Stojanović, 2001
[2] Krivićno pravo, Miloš Babić, Ivanka Marković, 2009
[3] Krivični zakonik („Sl.glasnik RS“, br. 85/2005, 88/2005-ispr.,107/2005-ispr.,72/2009, 111/2009, 121/2012, 104/2013, 108/2014 i 94/2016), čl. 369
[5] Krivični zakonik Republike Srpske (Službeni glasnik Republike Srpske broj: 64/17), čl.323
[6] Krivični zakon Federacije BiH (Službene novine FBiH 36/03, 37/03, 21/04, 69/04, 18/05, 42/10, 42/11, 59/14 i 76/14,46/16, 75/17), čl. 388
Autor teksta:
PRATITE NAS NA INSTAGRAMU: kliknite ovde.
PRATITE NAS NA FACEBOOK-U: kliknite ovde.
*Napomena: Tekstovi u okviru projekta, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda, ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu.
Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i Krivičnog zakonika).
Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Tijana Puzić.
ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.