Svaka država ima svoju sudsku vlast tj. pravosuđe, kojom se rešavaju sporni predmeti nekog učinjenog krivičnog dela od strane sugrađanina te države. Državu čine: stanovništvo, vlast, i teritorija. Sud je jedinstvena vlast, donesena Ustavom Republike Srbije koja služi za narod, i koja je rasprostranjena čitavom teritorijom jedne države.
U Republici Srbiji sudska vlast obuhvata dve grupe sudova: sudove opšte nadležnosti i sudove posebne nadležnosti.
- Sudovi opšte nadležnosti
Sudovi opšte nadležnosti su:
- Osnovni sudovi,
- Viši sudovi,
- Apelacioni sudovi,
- Vrhovni kasacioni sud.[1]
- Osnovni sudovi
Osnovni sudovi su prvostepeni sudovi opšte nadležnosti.[2] U Republici Srbiji postoji 67[3] osnovnih sudova opšte nadležnosti. Ovaj sud je nadležan za teritoriju grada, jedne ili više opština. Građani od osnovnog suda mogu da steknu međunarodnu pravnu pomoć u postupcima za krivična dela iz svoje nadležnosti. Takođe, ovaj sud odlučuje o priznanju i izvršenju stranih sudskih i arbitražnih odluka, ako dođe do sukoba nadležnosti između osnovnih sudova sa svog područja – osnovni sud vrši odluku rešenja sukoba. Izvršava odluke inostranog suda, pruža pomoć svedocima, i obavlja sve poslove određene zakonom.
- Viši sudovi
Viši sud se osniva na područje jednog ili više sudova. U Republici Srbiji postoji 25[4] viših sudova u prvom stepenu, koji sudi za krivična dela za koja je glavna kazna predviđena kazna zatvora preko 10 godina.
Viši sud, sudi za krivična dela: protiv čovečnosti, protiv Vosjke Srbije, izazivanje nacionalne, rasne i verske mržnje i netrpeljivosti, pranje novca, ubistvo na mah, silovanje, otmica, zloupotreba položaja odgovornog lica, u sporovoima o autorskim i srodnim pravima i zaštiti i upotrebi pronalazaka i drugih krivičnih dela.[5]
- Apelacioni sudovi
Apelacioni sudovi se osniva za područje više viših sudova.[6] Postoje 4 apelaciona suda u Republici Srbiji. To su apelacioni sudovi u: Beogradu, Novom Sadu, Nišu i Kragujevcu. Svi oni slučajevi u kojima za odučivanje nije nadležan viši sud, nadležan je apelacioni sud koji odlučuje po žalbama na odluke osnovnih sudova opšte nadležnosti.
- Vrhovni kasacioni sud
Prema Zakonu o uređenju sudova[7], Vrhovni kasacioni sud je neposredno viši sud za Privredni apelacioni sud, Prekršajni apelacioni sud, Upravni sud i apelacioni sud.
Sedište vrhovnog kasacionog suda je u Beogradu. Nadležnost ovog suda je podeljena u okviru nadležnosti u suđenju, i na nadležnost izvan suđenja.
Vrhovni kasacioni su u okviru nadležnosti u suđenju, odlučuje o vanrednim pravnim sredstvima odluka sudova Republike Srbije, i o sukobu nadležnosti između sudova, kao i drugim nadležnostima određenim zakonom.
Druga oblast nadležnosti Vrhovnog kasacioniog suda je nadležnost izvan suđenja. Ova nadležnost propisuje da Vrhovni kasacioni sud:
- imenuje sudije Ustavnog suda,
- razmatra primenu zakona,
- utvrđuje načelne pravne stavove radi jedinstvene sudske primene prava,
- daje mišljenje o kandidati za predsednika Vrhovnog kasacionog suda.[8]
Predsednika Vrhovnog kasacionog suda bira Narodna skupština, uz pomoć predloga Visokog saveta sudstva, i po pribavljenom mišljenju opšte sednice Vrhovnog kasacionog suda. Izabrani predsednik Vrhovnog kasacionog suda može da bude predsednik na period od pet godina, nakon isteka roka ne može biti ponovo biran.
- Sudovi posebne nadležnosti
Sudovi posebne nadležnosti su:
- Privredni sudovi,
- Privredni apelacioni sud,
- Prekršajni sudovi,
- Prekršajni apelacioni sud,
- Upravni sud.[9]
- Privredni sudovi
Privredni sudovi su prvostepeni sudovi, čija nadležnost obuvata rešavanja sporova nastalih tokom privrednog poslovanja. U Republici Srbiji postoji 17 privrednih sudova.
- Privredni apelacioni sud
Postoji jedan privredni apelacioni sud u Republici Srbiji, njegovo sedište je u Beogradu. Nadležnost ovog suda je da odlučuje o žalbama, na osnovu donetih odluka privrednih sudova u Republici Srbiji.
- Prekršajni sudovi
Prekršajni sudovi su nadležni za teritoriju grada, jednu ili više opština. Sud prekršajni u prvom stepenu sudi za prekršaje, i odlučuje o žalbama na odluke organa uprave u prekršajnm postupku. Postoji 45 prekršajnih sudova u Republici Srbiji.
- Prekršajni apelacioni sud
Prekršajni apelacioni sud odlučuje o žalbama na donete odluke prekršajnih sudova u Republici Srbiji. Sedište prekršajnog apelacionog suda je u Beogradu. S tim, što postoje odeljenja prekršajnog apelacionog suda izvan sedišta suda u: Novom Sadu, Kragujevcu i Nišu.
- Upravni sud
Upravni sud, sudi u upravnim sporovima. Sedište ovog suda je u Beogradu. Upravni sud, kao i prekršajni apelacioni sud, ima svoja odeljenja izvan sedišta suda u: Novom Sadu, Kragujevcu, i Nišu.
Izvori:
Zakon o uređenju sudova (“Sl. glasnik RS”, br. 116/2008, 104/2009, 101/2010, 31/2011 – dr. zakon, 78/2011 – dr. zakon, 101/2011, 101/2013, 106/2015, 40/2015 – dr. zakon, 13/2016 i 108/2016)
http://www.portal.sud.rs/code/navigate.aspx?Id=528
[1] Zakon o uređenju sudova (“Sl. glasnik RS”, br. 116/2008, 104/2009, 101/2010, 31/2011 – dr. zakon, 78/2011 – dr. zakon, 101/2011, 101/2013, 106/2015, 40/2015 – dr. zakon, 13/2016 i 108/2016)
[2] http://www.portal.sud.rs/code/navigate.aspx?Id=551 , pristup sajtu 08.05.2017. godine
[3] http://www.portal.sud.rs/code/navigate.aspx?Id=552 , pristup sajtu 08.05.2017. godine
[4] http://www.portal.sud.rs/code/navigate.aspx?Id=537 , pristup sajtu 08.05.2017. godine
[5] http://www.portal.sud.rs/code/navigate.aspx?Id=538 , pristup sajtu 08.05.2017. godine
[6] Zakon o uređenju sudova (“Sl. glasnik RS”, br. 116/2008, 104/2009, 101/2010, 31/2011 – dr. zakon, 78/2011 – dr. zakon, 101/2011, 101/2013, 106/2015, 40/2015 – dr. zakon, 13/2016 i 108/2016)
[7] Zakon o uređenju sudova (“Sl. glasnik RS”, br. 116/2008, 104/2009, 101/2010, 31/2011 – dr. zakon, 78/2011 – dr. zakon, 101/2011, 101/2013, 106/2015, 40/2015 – dr. zakon, 13/2016 i 108/2016)
[8] http://www.portal.sud.rs/code/navigate.aspx?Id=528 , pristup sajtu 08.05.2017. godine
[9] Zakon o uređenju sudova (“Sl. glasnik RS”, br. 116/2008, 104/2009, 101/2010, 31/2011 – dr. zakon, 78/2011 – dr. zakon, 101/2011, 101/2013, 106/2015, 40/2015 – dr. zakon, 13/2016 i 108/2016)
Autor teksta: Jelica Kusmuk.
*Napomena: Tekstovi u okviru Projekta Law bloggers / Pravni blogeri, priredjeni su u vidu stručnih radova i predstavljaju vrstu pisanog rada koji sadrži korisne priloge iz domena određene struke. Stručni rad ne mora biti izvorno istraživanje i ne mora sadržati nove, originalne naučne spoznaje i rezultate. Njegova osnovna svrha sastoji se u prikupljanju i tumačenju već poznatih činjenica, informacija, stavova i teorija, na način koji doprinosi širenju naučnih spoznaja, razvijanju novih pristupa u interpretaciji i primeni postojećih naučnih rezultata i prilagođavanju tih rezultata potrebama savremene teorije i prakse. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda, ne odgovara za tumačenje prikupljenjih činjenica, informacija, stavova i teorija u autorskom radu, svaki autor odgovara za tačnost informacija u svom radu.
Svako kopiranje, umnožavanje, objavljivanje i distribuiranje celine ili delova teksta predstavlja povredu autorskog prava i krivično delo (shodno odredbama Zakona o autorskom i srodnim pravima i Krivičnog zakonika).
Korišćenje delova teksta dozvoljeno je shodno autorskom pravu i uz saglasnost Udruženja Nomotehnički Centar kao i autora: Jelica Kusmuk.
ODRICANJE OD ODGOVORNOSTI – Sadržaj internet mesta služi u informativne i edukativne svrhe. Odgovarajući pravni instrumenti imaju prednost u odnosu na informacije sadržane na internet prezentaciji. Udruženje Nomotehnički Centar iz Beograda ne prihvata odgovornost za bilo kakvu upotrebu infromacija sadržanih na internet prezentaciji.